Syp Wynia, geboren in 1953 in Friesland, is journalist, columnist, uitgever en schrijver en inmiddels al vijfenveertig jaar actief in de journalistiek. Wynia werkte voor verschillende grote kranten en bladen als Het Nieuwsblad van het Noorden, Het Parool en Elsevier, waar hij onder andere schreef over kunst, politiek, de samenleving en economie. In een medialandschap dat steeds meer wordt beheerst door verschillende meningen, wil Syp Wynia vooral de feiten weergeven. Actueel Nieuws wisselde met hem in dit interview van gedachten over de media in Nederland en de politiek.
Kunt u voor onze lezers die u misschien nog niet kennen, iets over uzelf vertellen?
“Na jaren voor verschillende media te hebben gewerkt, ben ik in december 2018 voor mezelf begonnen, ik heb een website, Wynia’s Week en breng één à twee keer per week een nieuwsbrief uit, waar elke week ongeveer 10 à 15 artikelen op worden gepubliceerd, van mijzelf, maar ook van andere bekende en minder bekende schrijvers. Op dit moment heeft Wynia’s Week ongeveer 13.000 abonnees, maar het totale bereik is nog een stuk groter. Sinds kort is Wynia’s Week ook uitgebreid met Wynia’s Week TV, WW TV, met een eigen YouTube kanaal, waarop allerlei nieuwsitems te zien zijn. Daarnaast heb ik samen met twee compagnons een boekenuitgeverij, Uitgeverij Blauwburgwal, daarmee geven we ongeveer 7 boeken per jaar uit, van mijzelf, maar soms ook van andere auteurs van Wynia’s Week.”
U heeft dus langere tijd gewerkt in dienst van verschillende bladen, wat heeft u de keus doen maken om uw eigen website op te zetten?
“In het begin van mijn journalistieke loopbaan was ik freelancer, dus ik was al als jonge journalist bekend met werken als zelfstandige. Dat heeft voor- en nadelen, maar vooral veel voordelen en als je op een zekere leeftijd bent, heb je de neiging niet afhankelijk te willen zijn van de ideeën van anderen, dat heb ik in ieder geval, dus ik vond dat het tijd werd om weer op eigen benen te gaan staan. En het mooie is dat je, in tegenstelling tot vroeger, tegenwoordig geen grote investeringen nodig hebt om voor jezelf te beginnen. Als je nu een uitgeverij, een videokanaal en een digitaal weekblad zoals Wynia’s Week wilt beginnen, kost dat nog steeds geld, maar dat staat in geen verhouding tot de investeringen die daarvoor tientallen jaren geleden nodig waren. Aan de ene kant deed zich dus de mogelijkheid voor en aan de andere kant speelde het feit dat ik het altijd voor een journalist vanzelfsprekend heb gevonden om alle kanalen die beschikbaar zijn te gebruiken voor bevindingen. Ik heb altijd ook dingen gedaan met radio, televisie en internet. Ik ben columnist van het televisieprogramma Buitenhof geweest en van de radiozender BNR Nieuwsradio. Tegenwoordig kom ik ook nog regelmatig op televisie en dat is natuurlijk ook niet onbelangrijk om zichtbaar te zijn voor Wynia’s Week en Uitgeverij Blauwburgwal.”
Heeft het feit dat u op televisie te zien bent veel invloed op het aantal bezoekers van uw site?
“Nou, dat hangt er vanaf. Het merkwaardige feit doet zich voor dat de omroep vaak heel erg puriteins is met het noemen van je werk. Als je van een bekend blad bent, dan noemen ze dat wel, maar als je een startup hebt, zoals mijn bedrijf, dan is het een stuk moeilijker om je naam op de buis te krijgen. Datzelfde geldt voor boeken, als je een Bekende Nederlander bent en je hebt een boek uitgebracht, dan zit je in populaire praatprogramma’s en kun je verschillende keren je boek voor de camera houden, maar dat wordt een stuk moeilijker als je niet of minder bekend bent.”
U heeft inmiddels best een groot volgersbestand opgebouwd. Is er een bepaalde specifieke doelgroep waar u zich op social media op richt?
“Wat natuurlijk helpt, is dat ik al wat langer enigszins bekend ben en dat ik dat ook al was voor ik voor mezelf begon, daar heb ik op voort kunnen bouwen, maar social media is voor mij niet een doel op zich. Ik maak wel gebruik van social media, in mijn geval vooral Twitter, in wat mindere mate Facebook en in zekere mate ook LinkedIn, maar social media zijn mijn marketing tools. Het hart van mijn business vormen Wynia’s Week, de uitgeverij en het videokanaal. Het mooie van de huidige situatie is daarbij dat je geen gigantische marketingbudgetten nodig hebt om je producten in de markt te zetten, daarvoor kun je namelijk sociale media gebruiken. Dat is wat ik dus ook doe.”
Sinds het begin van de coronatijd zijn er veel alternatieve media opstaan, waarvan de kwaliteit wisselend is. Wat zijn op dit moment journalistieke media waarvan u zegt, dat zijn wel de media die vrij dicht op het vuur zitten?
“De media in Nederland bestaan ruwweg uit Hilversum, de commerciële media en de NPO, en de pers. De commerciële TV-media zijn bezig, zoals we sinds een paar dagen weten, om één commercieel bedrijf te worden, dan hebben we dus één commercieel en één publiek televisiebedrijf in Nederland en er zijn tal van uitzonderingen op aan te geven, maar in het algemeen kun je toch niet zeggen dat die twee bedrijven structureel kritisch zijn op de overheid en de gevestigde macht. Datzelfde geldt trouwens misschien in iets mindere mate ook voor de overwegend gedrukte media -zuiver gedrukte media bestaan natuurlijk niet meer, die zijn ook steeds meer digitaal aan het worden – ook die vallen over het algemeen niet op door een kritische houding. Bij journalisten en bedrijven, maar zeker bij journalisten, bestaat vaak het idee dat ze kritisch zijn en dat het kritisch is om links te zijn. Op hoofdlijnen denkt men echter eerder mee met de macht, of neemt zelfs de macht in bescherming tegen de oppositie. Dat staat wel een beetje model voor hoe het met veel media en sommige journalisten tegenwoordig gesteld is. Ze steken al hun energie in het kritisch volgen van bijvoorbeeld Thierry Baudet, terwijl Baudet 3 zetels heeft in de Tweede Kamer. Alle macht verzamelt zich bij een paar partijen, bedrijven en lobby’s en daar maken ze dan of deel van uit of ze zien niet dat die macht daar geconcentreerd is.”
Hebben de media in uw ogen op dit moment veel invloed op de publieke opinie of zijn de meeste Nederlanders toch nog wel kritisch over politiek?
“Er wordt verondersteld dat de media veel invloed hebben op de publieke opinie, maar ik zie dat nooit. Dat zou betekenen dat de media een agenda zouden moeten hebben, maar dé media bestaat helemaal niet, er bestaat toch echt wel verschil tussen Trouw en De Telegraaf. Het kan best voorkomen dat de VVD-premier eindeloos dingen doet die strijdig zijn met de VVD-beloftes, dat de Telegraaf daar veel negatief over publiceert en het daarmee voor de VVD-premier best lastig maakt, dat gebeurt, maar is dat dan medebepalend voor het opinieklimaat? Ik zie dat niet zo, eerder zie ik de gevestigde media als een versterker van bestaand gedachtegoed. Als plotseling Black Lives Matter en Zwarte Piet toonzettend zijn in Nederland en we allemaal nederig moeten zijn als je toevallig niet zwart bent, dan zie je de kranten daar gewoon in mee gaan. Een enkele columnist van de Telegraaf verzet zich misschien tegen die trends, maar kun je dan zeggen dat de media toonzettend zijn, nee, ze zijn meegaand. En dat is niet waarvoor je betaalt qua media zou ik zeggen. Je hoopt toch als klant, als lezer, als kijker, dat er een afstandelijke houding ten opzichte van allerlei in dit geval geïmporteerde malligheid uit de Verenigde Staten zou bestaan, maar dat merk je helemaal niet. De media willen eigenlijk liever geen discussie, in plaats van dat ze een onafhankelijke, krachtige en een kritische blik laten zien.”
Er wordt al langere tijd gediscussieerd over subsidies aan bijvoorbeeld de NPO. Bent u van mening dat subsidies aan media veel invloed hebben op de inhoud?
“Natuurlijk heeft geld altijd invloed. Je kunt wel proberen om die invloed zoveel mogelijk te beperken, in mijn geval betekent dat bijvoorbeeld dat ik donateurs heb, maar ik heb liever 1000 kleine donateurs, dan één grote, want die 1000, die kunnen mijn beleid niet beïnvloeden, maar die ene grote misschien wel. De gulle donateur bij de NPO is de Nederlandse staat. Iedere cent, afgezien van het reclamegeld dat bij de NPO binnenkomt, komt uit Den Haag. Hilversum en Den Haag zijn ook nauw met elkaar verbonden, ik noem dat wel eens het Haags-Hilversumse Huwelijk. Je kunt bij bijna iedere omroep aanwijzen in welke Haagse bubbel ze zitten. Er zijn omroepen die het VVD-geluid vertolken en er zijn omroepen die eerder bij links terechtkomen, maar dat ze met z’n allen de gevestigde orde in Den Haag bedienen, dat is wel duidelijk. Dat zijn tenslotte de regeringspartijen, daar zitten de ministers en partijleiders die bepalen of er geld naar Hilversum gaat of niet, waarvoor dat geld besteed mag worden en hoe de nieuwe Mediawet eruit ziet. Hilversum is dus afhankelijk van Den Haag voor het geld en Den Haag, althans veel politieke partijen, voelen zich in ieder geval afhankelijk van de medewerking die Hilversum geeft aan hun promotie. Wat ik erg teleurstellend vind, is dat ik bij de commerciële media eigenlijk geen kritische houding heb kunnen waarnemen, althans niet structureel. RTL heeft natuurlijk wel meegewerkt aan het bovenhalen van de toeslagenaffaire, maar je kunt niet zeggen dat RTL kritischer is op het Haagse bedrijf dan dat de NOS dat is.”
Er is na de verkiezingen het een en ander veranderd, er zijn wat nieuwe partijen bijgekomen, maar er zijn ook veel zaken hetzelfde gebleven. Denkt u dat er de komende tijd ook het een en ander zal kunnen gaan veranderen rondom de verdeling van de macht, of zal het politieke klimaat voorlopig hetzelfde blijven?
“Macht en politiek klimaat zijn niet precies hetzelfde, maar op dit moment speelt vooral het thema van de bestuurscrisis. Alle commotie rondom de toeslagenaffaire en het feit dat sommige bedrijven en lobby’s wel erg veel invloed hebben in Den Haag, ik vrees eerlijk gezegd dat er helemaal niets verbetert in dat opzicht. Het meest opvallend is wel dat, waar eerst beweerd werd dat we niet de lobby het beleid zouden laten bepalen in Den Haag, het eerste wat er gebeurde na de verkiezingen was dat er een informateur werd aangesteld die bekend staat als de leidster van het lobbywezen. Mariëtte Hamer nodigde behalve alleen politici in haar overlegkamer vervolgens werkelijk iedere lobby in Nederland uit. Als je dat doet, dan laat je dus blijken dat je absoluut niet van plan bent om de kiezer of de burger te laten spreken, maar wel om de particuliere belangen te laten spreken. Dat is niet waarvoor we de democratie hebben uitgevonden, dat is latente corruptie. Eerst hadden we het corporatisme, waar we het woord polder op geplakt hebben: in het naoorlogse stelsel kregen bedrijven en vakbonden het recht om samen een deel van de wetgeving te bepalen. Dat heeft ook niets met democratie van doen, dat is een verwatering van de democratie, maar dat hoorde misschien ook nog een beetje bij het zuilenstelsel dat we toen hadden. Dat zuilenstelsel, dat hebben we inmiddels niet meer, of in ieder geval niet meer op die manier, maar daarvoor is een ondoorzichtig stelsel teruggekomen. In die zuilen zou je nog kunnen zeggen dat als je katholiek was, je je verwant voelde met alles wat katholiek was, met de KVP en de katholieke landarbeidersbond en dat op die manier het gedachtegoed werd verspreid in Den Haag. Bijna niemand voelt zich nu nog lid van zo’n zuil, terwijl we ondertussen wel de opvolgers van die zuilen, brancheorganisaties, bedrijven, actiegroepen, stichtingen met twee leden zoals Urgenda, dat we die het beleid laten bepalen en dat is geen vooruitgang.”
Het lijkt erop dat de politiek niet echt haast heeft met de formatie, denkt u dat het huidige demissionaire kabinet in min of meer dezelfde samenstelling verder zal regeren of denkt u dat er een nieuw kabinet zal komen dat er qua samenstelling heel anders uit gaat zien?
“Ik denk niet dat er veel gaat veranderen. De discussie lijkt nu te draaien om óf Christen Unie met PvdA óf GroenLinks en de PvdA, maar tegen die achtergrond is het goed te weten dat op een van de belangrijkste punten van beleid, namelijk het klimaatbeleid en alles wat daar mee samenhangt, links al gewoon meedeed, wat zeg ik, dat links het beleid al dicteerde. Er wordt voortdurend beweert dat er een rechts of centrumrechts kabinet is, maar als je kijkt naar de Klimaatwet, dan is die gewoon bedacht door Milieudefensie en door PvdA en GroenLinks in het Binnenhof binnengebracht en onderdeel geworden van het regeerakkoord van Rutte 3. GroenLinks en de PvdA regeerden dus al, zij het dan als gedogers of meeregeerders.
Wat het ook wordt, het beleid zal dus een voortzetting zijn van het vorige kabinet en in zekere zin was dat een voortzetting van het kabinet daarvoor. Je zou dus kunnen zeggen dat Nederland al sinds 2012 gerund wordt door een bubbel van links en liberaal. Sinds het voorjaar van 2012 bestond de gelegenheidscoalitie die aantrad voor de begroting van 2013 nadat het kabinet Rutte 1 was gevallen, al uit VVD en CDA, toen met de gelegenheidsgedogers D66, Christen Unie en Groen Links, later kwam daar ook de PvdA bij, dus hetzelfde groepje waar het nu ook weer over gaat. Deze partijen hebben steeds geregeerd of gedoogd, dus voor hen zijn de verkiezingen een soort hinderlijke onderbreking van hun dagelijkse bezigheden. We hebben nu verkiezingen gehad, inmiddels al meer dan 3 maanden geleden, maar je ziet dat hetzelfde gezelschap gewoon verder gaat en pas als het niet anders kan zal er een kabinet zijn, maar of dat kabinet iets te maken heeft met de verkiezingsuitslag valt te betwijfelen.”
Er zijn sinds de verkiezingen in de Tweede Kamer een aantal nieuwe partijen bijgekomen, maar dat lijken niet echt partijen die mee kunnen gaan regeren. Mark Rutte noemde de naam Ja21, denkt u dat dat echt een serieuze kandidaat voor de regering is?
“Het feit dat Rutte die naam al een dag na de verkiezingen noemde moet je meer zien als een gevalletje van D66 pesten, een beetje in de sfeer van, als jij, Kaag, zo graag met al die linkse partijen wilt regeren, dan ga ik voor Ja21. Maar dat wil niet zeggen dat hij ook serieus van plan is met Ja21 in zee te gaan. Iets anders is, dat de mogelijkheid bestaat dat er uiteindelijk toch een minderheidskabinet komt. Dan zou je je kunnen voorstellen dat er twee gedogen komen, dat Kaag bijvoorbeeld Volt als gedoger meekrijgt en Rutte dan Ja21.“
Wat vindt u van gedoogsteun? De PVV hebben we al eens als gedoogsteun gehad en dat leek niet echt een succes.
“Het is jammer dat dat beeld bestaat. Ik heb zelf een bijdrage mogen leveren aan wat ik het Deense model heb genoemd. Al in 2008 heb ik voor Elsevier een stuk geschreven dat een pleidooi was voor het onderzoeken van een minderheidscoalitie volgens dat Deense model. In Scandinavië heb je al heel lang een minderheidsregering die per onderwerp een meerderheid in het Parlement organiseren. Specifiek aan het Deense model – het Deense model van toen in ieder geval – is dat daar ook hun equivalenten van CDA en VVD regeerden als minderheidsregering, maar met de contractuele gedoogsteun van de Deense Volkspartij. Die Deense Volkspartij zou je kunnen vergelijken met de PVV, al bestaan ze langer en zijn ze breder genesteld in de Deense samenleving. Die coalitie was zeer succesvol en heeft lang, in diverse kabinetten, geregeerd en daar werden min of meer alle partijen beter van. Dan kom je meteen op een heikel punt bij de coalitie die in 2010 begon met Rutte 1, daarbij heb je voortdurend het gevoel, zeker bij het CDA en de VVD, dat ze niet van plan waren om er een succes van te maken, in die zin dat ze niet van plan waren om ook succes te gunnen aan Wilders. Dat is echter de essentie van de opzet van het Deense model, dat je er als coalitiepartijen samen een succes van wilt maken en dat je niet de gedoogpartner erbij haalt om die te vernietigen.
Op dat vlak hebben we in Nederland een traditie met nieuwe partijen, eerst met D66, DS70 en de PPR in de jaren 70, die nieuwe partijen werden erbij gehaald om ze kapot te laten gaan. De PPR is uiteindelijk opgegaan in GroenLinks en D66 was bijna kapot in 1966. DS70 ging meteen meeregeren in het kabinet Biesheuvel, maar was na het einde van die regeerperiode kapot. In die traditie was de VVD duidelijk ook bezig toen ze Wilders lieten gedogen, het idee was hem zo wel klein te krijgen, maar dat is natuurlijk geen goede basis voor een werkzame minderheidscoalitie. Dat is jammer, want dat beperkt nu de huidige regeermogelijkheden en het is geen goede bijdrage aan de democratie. Je kunt wel permanent de SP en Forum en Wilders buitenspel zetten, maar dat betekent ook dat je een derde van de kiezers buitenspel zet en dat is een slechte zaak. Als je een gedoogcoalitie, dat kan ook met de SP zijn overigens, een plaats geeft in een regering, dan krijg je niet alleen een stabieler stelsel – als je het goed doet – maar dat is ook goed voor de democratie.”
Caroline van de Plas had het er onlangs ook al over dat 1,7 miljoen kiezers eigenlijk worden genegeerd. PVV en FvD zijn voorbeelden van partijen die worden uitgesloten, maar hebben zij het ook niet aan hen zelf te danken dat ze buitenspel worden gezet?
“Het is zonder twijfel zo dat Wilders daar ook toe bijdraagt. Baudet is instabiel gebleken en eigenlijk ook niet echt parlementair, hij is voortdurend bezig met allerlei noem het maar maatschappelijke experimenten, maar niet perse in de parlementaire traditie. Dus ik begrijp heel goed dat er regeringspartijen zijn die geen zin hebben om zich afhankelijk te maken van de nukken van Thierry Baudet. Maar dat neemt niet weg dat zowel door toedoen van partijen die uitsluiten als door toedoen van partijen die zich ongeliefd maken het Nederlandse parlementaire stelsel onder druk staat. Daar hebben ze allemaal een les uit te trekken en ik denk eerlijk gezegd dat een route zoals de Deense die ik net schetste, dat je met respect voor de kiezers van een partij als die van Wilders moeite doet om hen toch een plaats te geven in het regeerakkoord of een gedoogakkoord of anderszins, dat heel goed zou zijn.”
Er is op dit moment best sprake van een versplinterd klimaat, er zijn door verschillende afsplitsingen veel kleinere partijen. Hoe kijkt u aan tegen die versplintering?
“Aan de ene kant kan het zo zijn dat door die veronderstelde versplintering de stem van de burger niet door komt, maar het omgekeerde kan ook het geval zijn. We hebben meegemaakt dat één parlementariër net de meerderheid kon betekenen. Dan kun je een onevenredig grote invloed uitoefenen. Maar de versplintering is als zodanig vooral een probleem voor de partijen die versplinteren. Laten we niet vergeten dat als de zittende macht versplintert, dat zorgelijk is voor de zittende macht, het is namelijk de macht die dan versplintert. Maar hoe erg is het helemaal dat dan de spreektijden in het Parlement verdeeld worden? Dat zijn praktische dingen waar wij ons als volk in Nederland niet vreselijk zorgen over hoeven te maken.”
Er is nu ook een nieuwe politieke partij, de Boer Burger Beweging die best al veel een podium krijgt. Hoe kijkt u aan tegen de opkomst van de Boer Burger Beweging?
“Ze zijn in belangrijke mate protestpartij, dat geldt eigenlijk voor alle nieuwe kleine partijen, de mensen die er op stemmen zijn teleurgesteld in de partij waar ze eerder op stemden. De Boer Burger Beweging is in de peilingen groter dan die ene zetel in de Tweede Kamer die ze nu hebben, maar ik zie hen vooral als een afsplitsing van het CDA, de klassieke plattelandspartijen, de klassieke boerenpartij. Je moet je als partij ook niet al te afhankelijk maken van boeren, want zoveel boeren zijn er nu ook weer niet in het land, maar de afgelopen jaren heeft het CDA een soort switch gemaakt naar de ambitie om een soort stadspartij te worden en de boeren worden min of meer vergeten. Dan vraag je om moeilijkheden en niet alleen de kleine groep boeren, maar ook mensen die wel meer aan te merken hebben op het CDA vinden dan een route naar iemand als Caroline van der Plas. Wat beklijft, weet ik niet, dat moeten we zien.”
Heeft u ter afsluiting nog een boodschap voor de lezers van het interview?
“Ik heb natuurlijk maar één boodschap, volg Wynia’s Week, wordt abonnee, wordt donateur, koop onze boeken! Dat is een voor de hand liggende boodschap natuurlijk, maar ik hoop dat mensen die mij niet kennen, of mijn werk niet kennen, mijn uitgeverij niet kennen, dat die mede door dit interview op een weg zijn gezet. Voor die mensen wil ik zeggen, neem eens een kijkje op Wynia’s Week: https://www.wyniasweek.nl/