“Mensen moeten nooit vergeten dat zij op één dag ook verdachte kunnen worden en dan een advocaat nodig hebben.”
Mr. Vito Shukrula is vandaag aan het woord in onze serie interviews met interessante en bijzondere mensen. Shukrula is geboren in Amsterdam en opgegroeid in Alkmaar. Tijdens de rechtenstudie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam heeft hij zich gespecialiseerd in het strafrecht. Hij staat mensen bij op vrijwel alle gebieden van het strafrecht, maar houdt zich met name bezig met strafzaken in de georganiseerde misdaad. Een bekende zaak waarin hij een verdachte heeft bijgestaan was de vergismoord van Djordy Latumahina.
Dat hij advocaat wilde worden, wist hij al op jonge leeftijd toen hij doorkreeg dat niet iedereen vanaf de start dezelfde kansen krijgt. Hij zegt daarover: “Het niet hebben van gelijke kansen kan ertoe leiden dat mensen verkeerde beslissingen nemen en het foute pad op gaan. Ook kunnen er omstandigheden zijn waardoor je in lastige situaties terecht komt en met politie en justitie in aanraking komt.” Hij vindt daarom dat mensen die in zulke situaties terechtkomen, recht hebben op goede ondersteuning en die verleent hij dan ook graag.
Shukrula vaart op zijn morele kompas en spreekt in dit interview over het belang van het bieden van perspectief aan daders. Volgens hem moet iedereen in de maatschappij perspectief geboden worden. Verder spreekt hij over de drugsindustrie en het gedoogbeleid, het effect van corona in de advocatuur en voor gedetineerden, zijn kijk op minimumstraffen en het strafklimaat en tenslotte heeft hij een heldere boodschap voor de lezers.
Kun je iets over jezelf vertellen als advocaat?
Vito: “In 2014 werd ik beëdigd als advocaat en kwam ik in een roerige tijd terecht. In de tijd van de ‘mocro maffia’ – eigenlijk zijn het allerlei jongens in de onderwereldoorlog – kregen we te maken met de vergismoord op Dj Djordy Latumahina. Ik wil niet zeggen dat Nederland een narcostaat is geworden, maar het was wel een heftige tijd, waarin journalisten, advocaten en redacties werden beschoten en zelfs werden vermoord. Ik vraag mij af wat er nog meer moet gebeuren om een narcostaat te worden. Een echte narcostaat heeft een corrupte overheid maar zover is het gelukkig nog niet met onze overheid. De oorlog tegen drugs heeft de overheid tot nog toe wel zwaar verloren.”
Hoe zouden ze de drugsindustrie kunnen aanpakken?
Vito: “Vaak denk ik na over het legaliseren van drugs. Zodra drugs wordt gelegaliseerd, gaat de kiloprijs van coke kelderen en dan zoeken criminelen wel weer iets anders. Een andere business waar grof geld in zit. Ik vraag mij daarom af of je coke moet legaliseren, het is namelijk heel veel gedoe en lost het probleem niet op. Het probleem is dat deze troep gevaarlijk is voor de volksgezondheid en daar moet de overheid ingrijpen. Anderzijds hebben we te maken met een stelsel waarbij casino’s van de overheid zijn en daar verdienen zij grof geld mee. Dat vind ik heel vreemd en maakt het thema erg lastig.”
Hoe denk je over het gedoogbeleid?
Vito: “Het is een krom beleid, omdat een coffeeshop niet meer dan een halve kilo als handelsvoorraad mag hebben terwijl de overheid verdomd goed weet dat dat bij lange na niet voldoende is voor een normaal draaiende coffeeshop. Ik ben van mening dat het goed is om een gedoogbeleid op softdrugs te voeren waarbij de overheid de coffeeshops met meer coulance benadert. Je moet niet naar die situatie willen gaan waarbij jongeren hun toevlucht moeten zoeken tot een ongure dealer in een steeg die hun een joint verkoopt waarvan de wiet is verontreinigd. Ondanks dat de clandestiene cannabis business ook zware misdaad is, zijn de winstmarges lager en dus gaat het er over het algemeen minder grof aan toe dan in de coke business.”
Welke veranderingen in jouw vakgebied merk jij het meest door het coronavirus?
Vito: “Momenteel valt het allemaal weer mee, omdat rechtbanken coronaveilig zijn gemaakt. In het begin was dat echt anders, toen ging alles dicht en daardoor zijn een groot aantal rechtszaken uitgesteld. Ik merkte daardoor dat er minder rechtszaken waren. Daarnaast kon ik in het begin geen cliënten in de gevangenis bezoeken. Om een cliënt goed bij te staan, is het noodzakelijk om een vertrouwensband op te bouwen en te onderhouden, door corona was dat niet mogelijk. Mijn cliënten konden niks in vertrouwen aan mij vertellen, omdat zij de angst hadden dat de gevangenistelefoon afgeluisterd wordt en dat hun uitspraken vervolgens via een omweg tegen hun gebruikt zouden kunnen worden. Daarnaast was er sprake van gebrekkige communicatie tijdens de rechtszittingen door het telehoren. Bijvoorbeeld door een slechte verbinding, of een cliënt die tijdens een zitting helemaal doordraaide omdat er iets gezegd werd wat niet klopte. Normaal gesproken kan ik dan ingrijpen, maar dat kon nu niet omdat de cliënt vanuit de gevangenis sprak via telehoren. Ik moest dan veel moeite doen om mijn cliënt te stoppen. Zoals ik al zei, valt het nu allemaal weer mee, maar het heeft lang geduurd om alles coronaveilig te krijgen.”
Is de situatie van gedetineerden ook erg verslechterd?
Vito: “Absoluut, in het begin mochten ze geen bezoek ontvangen en nu minder. Ook bezoek zonder toezicht (bzt) was niet mogelijk en daardoor liepen de frustraties hoog op. Stel je voor dat het niet toegestaan is om je partner te zien, daar word je natuurlijk niet blij van. Gedetineerden moeten het daarom via Skype proberen, maar dat is ook lang niet altijd ideaal, doordat het vaak niet lukt of te lang duurt. Daarnaast werden verloven ingetrokken, dus gedetineerden die vrij hadden moeten zijn, moesten langer blijven vastzitten. Het is dan lastig om als advocaat de overheid te verdedigen, terwijl je daar niet achter staat. Mensen vergelijken gevangenissen met een hotel, maar dat is niet waar en vooral niet in de coronatijd.”
Hoe zijn de coronamaatregelen in de gevangenissen?
Vito: “De coronamaatregelen worden niet overal heel nauw genomen. Wel tijdens het bezoeken van de advocaten, maar binnen op de afdeling verschillend. Gedetineerden zitten in principe afgesloten van de maatschappij en als er geen coronagevallen zijn, dan kunnen de maatregelen ook wel aangepast worden.”
Is de spanning op de afdelingen toegenomen, omdat er minder drugsmokkeling mogelijk is?
Vito: “Ja zeker, de drugsprijzen gaan omhoog omdat er minder binnenkomt. Gedetineerden die onder invloed zijn van wiet of hasj houden zich wel koest, want dat effect hebben softdrugs nu eenmaal. Het is dus rustiger in de gevangenis als die drugs er zijn. Anders zijn ze namelijk opgefokt en gefrustreerd.”
Is het zorgelijk dat er veel drugs te verkrijgen is binnen de muren?
Vito: “Ik denk dat het erbij hoort om de boel rustig te houden. Tuurlijk zijn medewerkers op de hoogte en proberen ze er tegenin te gaan, maar anderzijds weten ze ook dat het de gedetineerden koest houdt. Bij iemand die buiten criminele activiteiten uitvoert, is de kans ook groot dat die dat binnen ook doet. Dit is lastig tegen te gaan, denk ik.”
Werk je ook met tbs-delinquenten?
Vito: “Zo nu en dan, maar het heeft niet mijn voorkeur. Naar mijn mening krijgen mensen te snel tbs met dwang opgelegd. Soms zie ik dat een psycholoog of psychiater tbs met voorwaarden adviseert, maar dat de rechter bang is en daarom kiest voor tbs met dwang. Terwijl een gevangenisstraf soms beter is, want dan is er een einddatum en die is er bij tbs niet. Ik ben van mening dat we voor iedereen moeten kijken of we perspectief kunnen bieden. Hetzelfde vind ik voor langgestraften. Het is een misverstand dat in Nederland levenslang 20 jaar is. Het is geen 20 jaar, maar na 25 jaar komt een toets moment. Net zoals dat een strafblad vanaf 18 jaar weer verschoond wordt. Zo werkt het gewoon niet, want het blijft iemand altijd achtervolgen. Ik ben van mening dat een zware sanctie moet volgen als iemand een verschrikkelijk misdrijf heeft gepleegd, maar of de facto iemands leven ontnomen moet worden door een levenslange gevangenisstraf? Dat weet ik niet zo zeker.”
Hoe kijk je tegen minimumstraffen aan?
Vito: “Niet zo positief. We hebben op dit moment nog onafhankelijke rechtspraak, echter steeds meer politici proberen de ruimte van de rechters te beperken. Zie bijvoorbeeld de PVV, die vindt dat rechters te licht straffen, terwijl wij één van de meest streng straffende landen in Europa zijn. Elke zaak is anders, dus dat vraagt om verder kijken, bijvoorbeeld naar de persoonlijke omstandigheden. Rechters kunnen dat goed, want die zijn daarvoor goed opgeleid. Echter op het moment dat de politiek zich ermee gaat bemoeien, worden de bewegingsvrijheid en beoordelingsruimte van de rechters afgepakt. Dat is de reden waarom we in Nederland het systeem van de trias politica hebben. Zoals ik al eerder zei, moeten we mensen perspectief bieden. Gedetineerden die werken voor een minimumloon, krijgen dat niet en vallen daardoor sneller terug in oude patronen. We moeten daarom net zoals landen als Zweden en Denemarken laten zien dat legaal werken ook iets goeds kan opleveren, door goed loon uit te betalen in de gevangenis.”
Wat zou volgens jou anders in het strafklimaat moeten?
Vito: “Allereerst focussen op re-integreren bij gedetineerden en zoals ik eerder al zei ze een goed loon geven voor hun werk in detentie, in plaats van een hongerloontje. Daarnaast het inkorten van de duur van de voorlopige hechtenis, een verdachte met verdenkingen tegen zich, kan namelijk jarenlang vastzitten in Nederland. Terwijl iemand pas schuldig is, als diegene schuldig is bevonden. Het rechtssysteem in Amerika – ik wil niet zeggen dat die foutloos is – heeft tenminste borgtocht. Na het neerleggen van de borgsom, kan het proces door een verdachte in vrijheid afgewacht worden. Nederland heeft de mogelijkheid voor een borgsom, maar er wordt amper gebruik van gemaakt. In sommige gevallen snap ik dat iemand in hechtenis moet blijven, maar ik denk dat we meer moeten werken met enkelbanden en borgsommen. Leg als advocaat maar eens aan cliënten uit dat ze vast moeten zitten, maar nog niet officieel dader zijn.”
De moordenaar George Floyd is op borgtocht vrij. Wat vind je daarvan?
Vito: “De vermeende moordenaar van George Floyd is een agent en ook hier in Nederland worden agenten te vaak met fluwelen handschoentjes behandeld. Hier en daar komt het voor dat er gesjoemeld wordt met bewijsmateriaal maar de consequenties voor agenten zijn heel anders dan voor een normale burger. Terwijl agenten juist moeten weten wat wel en niet mag. Er waren zelfs plannen voor een speciale rechtbank voor politieagenten en dat is niet goed vind ik. Dat er bepaalde reglementen gelden voor politieagenten heb ik niet perse iets op tegen, maar dat zij makkelijker wegkomen met bepaalde dingen – zoals verhoren onjuist uitwerken – vind ik niet kunnen. Daar ben ik wel eens achter gekomen en dat benoem ik dan, maar vervolgens doen ze er niks mee. Terwijl ik van mening ben dat ze de agent moeten terechtstellen.”
Welke vormfouten maakt het rechtssysteem het meest?
Vito: “Opvallend is dat in grote processen vaak – en of dat bewust is, weet ik niet – dingen door de politie worden opgeschreven die niet daadwerkelijk in verhoren zijn gezegd. Dat is kwalijk, al helemaal als er geen consequenties aan worden verbonden door de rechtbank. De rechters zeggen dan dat het is hersteld, maar dat hebben ze niet gedaan. Echte sancties voor een agent zijn er amper, daardoor kan de agent gewoon rustig verder gaan. Natuurlijk zijn niet alle agenten zo, maar er zitten rotte appels tussen die de boel willen bedonderen.”
Heb je wel eens meegemaakt dat een verkeerde verdachte werd aangehouden?
Vito: “Ik heb momenteel een zaak waarvan ik overtuigd ben dat mijn cliënt onschuldig is. Ik denk dat de verdachte erin is geluisd door de politie, met verleidingen van bergen geld en een betere toekomst. De cliënt moest in ruil daarvoor laten zien hoe hard en bloeddorstig hij was, zodat hij voor de criminele vermeende organisatie allerlei klussen mocht doen. Deze cliënt is verslaafde, heeft verder niks en mocht alleen voor de undercoveragent zaken doen om hem klein te houden. Als je zulke mensen gaat aanpakken en framen, dan kun je het een vergisverdachte noemen.”
Welke zaken hebben de meeste indruk op je gemaakt?
Vito: “De vergismoord op Djordy. Ik doe wel vaker zaken over mensen die worden beschoten, maar dan is het vaak tussen criminelen onderling. Dat hoort nu eenmaal bij het beroepsrisico van de crimineel. Deze zaak was echter heftig omdat de zaak draaide om een onschuldig gezin. Een gezin bestaande uit vader, moeder en kind, die in de auto zaten en werden doorzeefd door kogels. Een kind van twee heeft moeten zien hoe haar ouders werden doorzeefd door kogels, met het desastreuze gevolg dat Djordy overleed en zijn vriendin verlamd is geraakt. De hele familie van de slachtoffers kwam in rechtszaal en dat was heftig om mee te maken, want het was voelbaar dat het om een vergismoord ging. Ik weet nog dat ik daar zat en dacht: zoiets heftigs ga ik waarschijnlijk nooit meer meemaken.”
Bij het Marengo-proces zijn ook twee anonieme advocaten ingezet. Wat vind je daarvan?
Vito: “Dat is noodzakelijk en moet tegenwoordig ook. Je bent je leven niet zeker als je met je eigen naam een kroongetuige bijstaat. Onno de Jong, kroongetuigen advocaat, heeft met Videoland een mooie documentaire over zijn leven gemaakt. Ik heb diep respect voor het feit dat hij zoveel lef heeft om dit te belichten.”
Wat is het mooiste onderdeel van je vak?
“Het pleiten tijdens een zitting vind ik het mooiste onderdeel en om dan de cliënt zijn standpunt te verdedigen. Een zitting in een grote zaak, daar draait het om, daar doet iedereen al jaren voorbereiding voor en de zitting is dan het absolute hoogtepunt.”
Wat is het meest bizarre dat je ooit hebt meegemaakt?
Vito: “Ik kijk tegenwoordig niet meer zo gauw op van dingen. Waar ik mij over blijf verbazen, is dat veel verdachten van ernstige delicten, amper tot nooit lijken na te denken over de gevolgen van hun daden. Dat ze nooit eens zeggen: het is eigenlijk wel zielig voor die ouders dat hun kind dood is. Ik ben dan vaak wel benieuwd wat er omgaat in dat hoofd.”
Hou je bij het voorbereiden van een pleidooi ook rekening met anderen?
Vito: “Als er iemand dood is en de nabestaanden aanwezig zijn, probeer ik niet onnodig grievend te zijn. Anderzijds als het slachtoffer een aandeel heeft in de zaak dan laat ik dat ook zeker niet achterwege. Als het slachtoffer schiet op mijn cliënt en mijn cliënt schiet hem per ongeluk door zijn hoofd en hij is dood dan ga ik niet zeggen dat het slachtoffer een lieverdje was. Er zijn wel grenzen vind ik. Sommige advocaten verdedigen veel zedendelinquenten, dat heeft niet mijn voorkeur. Ik veroordeel hen niet, maar ik heb geen feeling met pedofielen. Uiteraard zijn gevoelens en inlevingsvermogen niet nodig voor cliënten, maar ik weiger deze zaken liever. Pedofielen hebben natuurlijk ook recht op een raadsman, dus respect hiervoor.
Ik sta dus geen zedenzaken bij, maar meer zaken die zien op georganiseerde misdaad. Sommige advocaten hebben deze zaken liever niet want ze zijn zwaar, langdradig en het resultaat is niet snel te zien. Voor mij is het juist de hele dynamiek in zo’n proces en de spanning wat het interessant maakt. Vroeger ging ik als student naar het passageproces en toen zag ik Nico Meijering aan het werk, waarvan ik erg onder de indruk was. Ik zag hem strijden en bedacht me dat ik ook zulke processen wil. Het draait namelijk echt ergens om. Bij grote zaken wordt het functioneren van de rechtsstaat echt getest.”
Was is het meest complexe aan je werk als advocaat?
Vito: “Ten alle tijden onafhankelijk blijven en niet meegaan in wat anderen zeggen. Vaak wordt er van alles gezegd, door cliënten, media of het volk. Onlangs heb ik een cliënt verdedigd die werd verdacht van het doodrijden van een minderjarig meisje. Vervolgens kreeg mijn zusje, Shona Shukrula, een bericht over hoe ze het in haar hoofd haalde om deze verdachte te verdedigen. Mensen hebben allerlei meningen over de verdachte en de advocaat die hem of haar verdedigd, dus een advocaat moet een dikke huid hebben. Een advocaat moet oppassen omdat hij van alle kanten wordt aangevallen, vooral in zware zaken. Iedereen let op je: de politie, het Openbaar Ministerie, het volk en de cliënt. Sterk in je schoenen staan en varen op een goed moreel kompas is daarom erg belangrijk.”
Als je zelf een juridisch probleem zou hebben, wie zou je dan inschakelen?
Vito: “Ik zou een van mijn collega’s op het kantoor vragen omdat ik die vertrouw. Je kunt wel een bekende advocaat nemen die elke week op tv te zien is, maar die is daar dan druk mee bezig. Je kunt dan beter een advocaat nemen, waarvan je weet dat die voor je wil strijden.“
Wat is jouw boodschap voor onze lezers?
Vito: “Oordeel niet te snel over advocaten, maar probeer begrip te hebben voor ons lastige vak. Vergeet nooit dat ook jij op een dag verdachte kan worden en dan wil jij ook een advocaat die je helpt. Een ongeluk zit in een klein hoekje, bedenk daarom dat jij ook in een dergelijke situatie kan komen. Oordeel ook niet te snel over verdachten, want iedereen heeft zijn eigen verhaal.