Sinds de afgelopen verkiezingen zit de Rotterdamse politicus Stephan van Baarle in de Tweede Kamer voor Denk en is daarnaast voor die partij gemeenteraadslid in Rotterdam. Al op jonge leeftijd was van Baarle geïnteresseerd in politiek, na zijn studie Sociologie maakte hij, na een korte periode als universitair docent te hebben gewerkt, dan ook de overstap naar een politieke carrière. Zowel in Rotterdam als landelijk hoopt van Baarle een bijdrage te mogen leveren aan een gelijkwaardiger Nederland. Door samen te werken en verbinding te zoeken met andere politieke partijen wil hij strijden voor een inclusieve samenleving, tegen discriminatie en voor een eerlijke verdeling van kennis, macht en geld. Actueel Nieuws nodigde hem daarom in de serie interviews met interessante mensen uit voor een gesprek en vroeg hem onder andere op welke manier hij met Denk die idealen wil gaan bereiken en wat Denk vindt van het coronabeleid.
Kun je voor onze lezers, die je misschien nog niet kennen, iets over jezelf vertellen?
“Mijn naam is Stephan van Baarle, ik ben geboren in Rotterdam Zuid. Na mijn middelbare school heb ik Sociologie gestudeerd aan de Erasmus Universiteit. In het dagelijks leven houd ik erg veel van muziek, ben ik fervent gitarist en fan van Feijenoord. In november 2014 heb ik het uittreden van Tunahan Kuzu en Selçuk Oztürk uit de PvdA meegemaakt en begin 2015 heb ik Tunahan ontmoet op een bijeenkomst van de jonge democraten van D66. Tunahan hield daar een lezing over de multiculturele samenleving en op dat moment voelde ik me erg aangetrokken tot zijn verhaal. Ik was op een punt in mijn leven dat ik een keuze moest maken, promoveren aan de universiteit, en daar dus blijven werken, of de mogelijkheid aanpakken om politiek actief te worden. In de sociologie leerde ik veel over maatschappelijke ongelijkheid, over het feit dat inkomen, afkomst, gender en geaardheid nog steeds je kansen in de samenleving beïnvloeden. En ik dacht er is daarover al zoveel onderzoek gedaan, het is tijd om die onderzoeken te gebruiken om de maatschappij te veranderen. Toen heb ik in april 2015 het besluit genomen om vrijwillig stage te gaan lopen bij de toenmalige Denk fractie en zodoende heb ik de hele periode van de oprichting van Denk meegemaakt.”
Hoe ging die oprichting van Denk in zijn werk? Kun je iets vertellen over het opstarten van de partij?
“Denk is volgens mij ontstaan vanuit een beweging in de samenleving die al langer gaande is, eigenlijk al sinds de opkomst van Fortuyn en de aanslag op de Twin Towers, die natuurlijk vreselijk zijn geweest, maar ook het debat over de multiculturele samenleving daarna heel erg hebben beïnvloed. In Nederland zie je in toenemende mate een generatie opstaan die op een andere manier naar het multiculturalisme kijkt, die van mening is dat we het hokjesdenken achter ons moeten laten. Die generatie vindt dat mensen van verschillende afkomst en andere religies gezien moeten worden als Nederlanders en staat op voor hun emancipatie, Denk is volgens mij daaruit ontstaan. Het gevoel heerst dat dat geluid onvoldoende weerklank krijgt bij de gevestigde politieke partijen, die nog heel krampachtig in het integratiedebat zitten. Om een partij op te richten begin je allereerst met het vinden van mensen die gelijk gestemd zijn, wij zijn bij Denk dus gestart met een groep mensen met dezelfde denkbeelden. In de volgende fase richt je bij een notaris een vereniging op. Dat hebben we gedaan, ik kon zelf mijn lidnummer kiezen en heb gekozen voor 007. Daarna moet je als nieuwe partij heel hard werken om zoveel mogelijk leden te halen en in die beginperiode zo zichtbaar mogelijk te zijn. Uiteraard moet je als partij ook je visie vastleggen, in 2017 heb ik daarom onder andere het landelijke partijprogramma opgesteld. Dit hele proces heeft er vervolgens toe geleid dat we in 2017 drie zetels in de Tweede Kamer hebben gehaald.”
Wat denk je dat de voornaamste redenen zijn dat mensen in 2017 zijn begonnen met stemmen op Denk?
“Ik denk dat ons kernprincipe erg herkenbaar is. Wij zijn een emancipatiebeweging, die staat voor het wegnemen van achterstanden en discriminatie en een fundamenteel andere visie heeft op integratie en het debat rondom afkomst. Wij zeggen dat integratie voorbij is, mensen die al generaties lang in Nederland wonen hoeven niet meer te integreren, dat zijn gewoon Nederlanders. Tegenover wat ik het etnische en culturele nationalisme noem, dat min of meer dominant is in de politiek, plaatsen wij een andere maatschappijvisie, het burgernationalisme. Wij baseren de Nederlandse identiteit niet op cultuur of afkomst, maar op burgerschap. Op het moment dat iemand burger is van ons land, heeft zo iemand dezelfde rechten en plichten die ook alle andere Nederlanders in de praktijk dienen te genieten. Cultuur of afkomst vinden wij in deze totaal onbruikbaar en ook geen actuele noemers meer om een land op te baseren.”
Linkse partijen als D66 en Groen Links hebben ook in hun verkiezingsprogramma staan dat ze voor diversiteit en inclusiviteit zijn. Wat is volgens jou het grootste verschil in opvatting tussen Denk en bijvoorbeeld Groen Links?
“Er zijn natuurlijk een aantal partijen die voor Denk bondgenoten kunnen zijn, of die we kunnen omschrijven als partijen waar we raakvlakken mee hebben, zoals bijvoorbeeld D66, Groen Links, of Bij1, maar ik denk dat het fundamentele verschil is dat wij echt een heel andere blik hebben op de samenleving. Partijen als Groen Links en D66 zitten nog vast in dat integratiedenken, maar aan de andere kant zie ik sinds de opkomst van onze partij wel een ontwikkeling dat er met name aan die kant van het spectrum mondjesmaat anders gedacht wordt. Helaas zie ik daarentegen aan de rechterkant van het politieke spectrum een radicalisering en het voorkomen van fascistoïde denkbeelden die mij toch ernstig zorgen baren. Als links progressief persoon doet het mij ook wel pijn om te zien dat rechts op dit moment zo dominant aanwezig is in de Tweede Kamer. Wat dat betreft hebben wij nog een lange weg te gaan.”
Hoe denk je dat links kan groeien, gezien de huidige meerderheid in de Tweede Kamer van rechtse partijen als bijvoorbeeld VVD, CDA, SGP en Forum voor Democratie?
“Ik denk dat je als linkse partij allereerst herkenbaar en consistent moet zijn in je standpunten. Dat is meteen een van de redenen waarom de linkse politiek bij de recente verkiezingen zo enorm aan zetels heeft verloren. Laten we als voorbeeld de PvdA noemen, veel sociaal democratische elementen vind ik niet meer te bespeuren in wat de PvdA in de praktijk brengt. Het komt er volgens mij daarnaast ook op aan dat de linkse politiek in de richting van rechtsdenken veel meer een tegengeluid mag laten horen als het gaat om hoe we willen omgaan met de multiculturele samenleving. Ook tegen het neoliberale marktdenken wordt op dit moment te weinig geageerd, sterker nog, politieke partijen als PvdA en Groen Links zijn al min of meer aan het voorsorteren om met de VVD in de regering te gaan zitten. Links mag uitgesprokener worden en moet nadrukkelijker een ander perspectief op de samenleving naar voren brengen, tegen het gevaarlijke uitsluitend denken op rechts. Volgens mij is dat in de afgelopen periode onvoldoende gebeurd. In Rotterdam heb ik er als gemeenteraadslid altijd een punt van gemaakt om te benoemen en tegengeluid te geven, dat wil ik in de Kamer ook doen. “
Wat is dan het grootste verschil tussen progressief en conservatief in Nederland op dit moment?
“Ik denk dat het grootste verschil zit in de letterlijke betekenis van het woord conservatief. Conservatieve politici zijn behoudend ten opzichte van een aantal thema’s die zij onderscheiden als maatgevend of normstellend voor Nederland. Ik denk dat een progressief politicus de overtuiging heeft dat iets wat maatgevend of normgevend voor Nederland is, eigenlijk niet bestaat. Wij denken dat dé Nederlander, dé Nederlandse cultuur, of dé Nederlandse samenleving niet bestaat, maar heel divers is en bij tijd en wijle verandert. De progressieve politicus kijkt niet krampachtig naar veranderingen, maar omarmt veranderingen en probeert ze in goede banen te leiden. Het belangrijkste verschil ligt dus volgens mij op dit moment op cultureel vlak, maar op economisch vlak is er natuurlijk het traditionele verschil tussen een krachtige verzorgingsstaat of het over laten aan de markt. Wat dat betreft wint helaas ook het standpunt om het aan de markt over te laten steeds meer aan kracht. Als we kijken naar wat er in de afgelopen periode is gebeurd, naar hoe de sociale advocatuur en andere sectoren zijn uitgehold, dat is dominantie van marktdenken, wat ik zeer kwalijk vind voor de samenleving.”
Je bent ook raadslid in Rotterdam, kun je iets vertellen over wat je tot nu toe in de gemeenteraad in Rotterdam hebt bereikt?
“Allereerst hebben we in Rotterdam vanuit het niets een hele nieuwe fractie opgezet, dat mocht ik leiden als fractievoorzitter. Het is niet niks om als nieuwe partij binnen te komen, je weg te vinden, vertrouwen met politieke partners op te bouwen en samenwerking te vinden, dat hebben we met Denk gedaan en daar ben ik erg trots op. Inhoudelijk ben ik bijvoorbeeld trots op een plan dat ik in Rotterdam heb gemaakt, samen met de VVD, tegen discriminatie. Ik sta erg op samenwerking in de politiek, ik probeer wat dat betreft verschillen te benoemen, maar ze ook te overstijgen, exotische samenwerkingen te sluiten, zoals ik dat noem. Ik denk dat dat belangrijk is. Bij dat plan tegen discriminatie heeft de hele gemeenteraad zich aangesloten, er is in Rotterdam anderhalf miljoen euro vrijgemaakt voor aanvullende maatregelen tegen discriminatie. Er is onder andere een stadsmarinier aangesteld, dat is een ambtenaar met doorzettingsmacht, specifiek op discriminatie en er zijn maatregelen genomen om inclusieve werving bij werkgevers te bevorderen. Ik ben ook wel trots op een verbod op overlastgevend lachgasgebruik, wat ik heb gerealiseerd in de algemene plaatselijke verordening. Verder ben ik ook trots op een project rondom de veiligheid van moskeeën, voor onze achterban erg belangrijk, dat we hebben weten te realiseren. Er zijn nog wel meer voorbeelden die ik zou kunnen noemen, maar als ik er drie moest noemen, dan zouden dat deze drie zijn. Met name ben ik erg blij met het feit dat wij als nieuwe fractie het goed doen in Rotterdam, dat we samenwerkingen kunnen sluiten en dat we als betrouwbare partner worden gezien, want dat is wel erg belangrijk. In de politiek kun je niets alleen, dus in essentie komt dingen realiseren altijd neer op samenwerken, vertrouwen winnen en goede relaties opbouwen.”
Je bent nu sinds enige tijd lid van de Tweede Kamer, hoe gaat dat tot nu toe?
“Tot nu toe vind ik het ontzettend mooi, leuk en eervol werk. Ik werk inmiddels ongeveer 6 jaar in de Tweede Kamer, maar dan op de achtergrond. Sinds een ruime maand heb ik de overstap mogen maken om zelf het woord te voeren. Het is heel mooi om namens een grote groep Nederlanders mee te mogen praten over het beleid van de regering en over waar we met ons land naar toe mogen. Het geeft ontzettend veel energie om mijn idealen in de arena te kunnen brengen die ertoe doet. Als eerste grote debat heb ik het debat mogen doen rondom de verkiezing van de voorzitter, dat beviel goed, verder heb ik al een aantal moties aangenomen gekregen. Ik heb nog veel te leren, maar ik denk dat ik wel redelijk uit de startblokken ben gekomen.”
Kun je iets meer vertellen over die moties die zijn aangenomen?
Mijn eerste motie, was een motie die de Kamervoorzitter oproept om werk te maken van inclusie en diversiteit in de organisatie van de Tweede kamer, dus ervoor te zorgen dat ook de ambtelijke organisatie van de Kamer representatief is, dat er bijvoorbeeld mensen van verschillende afkomst en mensen met een beperking in zitten. Mijn tweede motie ging over de staatsdeelnemingen, dat zijn alle bedrijven waar de overheid een aandeel in heeft. In die motie heb ik de regering opgeroepen om haar positie als aandeelhouder te gebruiken om ervoor te zorgen dat die bedrijven iets doen aan inclusie. Vervolgens zijn een aantal moties aangenomen op de rijschoolbranche en de taxibranche, waarvoor ik probeer op te komen. Volgende week gaat gestemd worden over een zevental moties op arbeidsmarktdiscriminatie.”
Wat is het standpunt van Denk met betrekking tot arbeidsmarktdiscriminatie?
“Wij hebben in 2016 een ketenaanpak discriminatie uitgebracht, daarin stellen wij dat we discriminatie alleen kunnen oplossen langs alle ketenen. We moeten op alle verschillende niveaus, van bewustwording, monitoring, vervolging tot strafmaat, allerlei specifieke maatregelen nemen. In het onderwijs moeten we bijvoorbeeld meer aandacht geven aan burgerschapswaarden, de kinderen leren dat we gelijkwaardig zijn, op het gebied van straf moeten we aan de ene kant de straf op discriminatie verhogen, maar aan de andere kant ook alternatieve vormen van straf ontwikkelen met elkaar. Wij geloven in een educatieve maatregel discriminatie, en in wat wij noemen een contacttaakstraf, waarbij je mensen die gediscrimineerd zijn en mensen die discrimineren bij elkaar brengt. Onbekend maakt onbemind, maar als iemand die iemand gediscrimineerd heeft het gesprek aangaat met iemand die daar het slachtoffer van is, zie je vaak vooroordelen als sneeuw voor de zon verdwijnen. Daarnaast zijn bijvoorbeeld extra capaciteit op het team arbeidsmarktdiscriminatie bij de inspectie SZW en extra geld in de breedte voor bewustwordingscampagnes maatregelen die we wat dat betreft voorstellen. Alleen met individuele maatregelen komen we er niet, want daar is discriminatie een te veelkoppig monster voor.”
Zijn er naast arbeidsdiscriminatie nog meer punten waar je je de komende tijd extra mee bezig wilt houden?
“Ik heb natuurlijk mijn portefeuille, als Tweede Kamerlid delen we altijd de portefeuilles in de fractie. Ik doe onderwijs, cultuur en wetenschap, mijn absolute paradepaardje als het gaat om onderwijs is kansengelijkheid. Ieder kind, ongeacht afkomst, ongeacht inkomen van de ouders, moet de kans hebben het volle potentieel uit de onderwijsloopbaan te halen. Ik doe ook sociale zaken en werkgelegenheid en naast arbeidsmarktdiscriminatie vind ik op de arbeidsmarkt het belangrijke punt zekerheid. Dat wil zeggen dat ik ervoor wil zorgen dat mensen sneller in aanmerking kunnen komen voor een vast contract en niet meer in onduidelijke constructies terecht kunnen komen die ze onvoldoende bestaanszekerheid geven. Daarnaast doe ik binnenlandse zaken, op dat gebied vind ik een representatieve overheid belangrijk, een diverse en inclusieve overheid, een overheid die goed omgaat met de privacy van burgers, want er gaat te veel mis. Wat infrastructuur en waterstaat betreft zet ik mij in voor betaalbaar openbaar vervoer en kom ik op voor sectoren die het op dit moment lastig hebben, dus de taxichauffeurs en de rijschoolbranche die op dit moment nog de effecten voelen van de lockdown en die meer geholpen moeten worden. Ik doe ook landbouw, natuur en klimaat. Op het gebied van klimaat zijn wij een politieke partij die zichzelf altijd klimaatrealistisch noemt, wij zijn geen klimaatdrammers en wij zijn ook geen klimaatontkenners, wij zijn een beetje te positioneren tussen de twee kampen in de Kamer. We proberen altijd op een rationele manier de maatregelen af te wegen op basis van effectiviteit en kosten en daarbij niet te verzanden in dogmatisch denken.”
Op dit moment is een ander punt van discussie de testsamenleving, wat is de mening van Denk daarover?
“Wij hebben tegen het wetsvoorstel over toegangstesten gestemd, omdat wij geloven dat zowel bij testen als bij vaccinatie sprake moet zijn van vrijwilligheid en niet van directe of indirecte dwang. Op het moment dat er sprake is van een testsamenleving, waarin toegang tot bepaalde locaties of diensten voorbehouden is aan mensen die zich hebben laten testen, dan is er sprake van indirecte dwang.”
Er is al wel het een en ander over het coronapaspoort geschreven, hoe staat het op dit moment met de plannen daarvoor?
“We natuurlijk afgelopen week kunnen vernemen dat in de Europese unie de afspraak is gemaakt dat er in juli in ieder geval een coronapaspoort komt. Met dat coronapaspoort krijg je dan op basis van vaccinatie, eerdere besmetting of testen toegang tot reizen. Het is nog aan de lidstaten om te bepalen welke eisen ze specifiek stellen. Ook daar zijn wij geen voorstander van, omdat wij dat ook een beweging vinden die gaat in de richting van dwang, om te vaccineren of te testen. Wij vinden echt dat dat ieders eigen beslissing dient te zijn.”
Heeft Denk nog meer bezwaren ten opzichte van het coronabeleid?
“We zijn altijd van mening geweest dat de regering eerder kon versoepelen en dat maatregelen genomen moeten worden op basis van bewezen effect. De avondklok bijvoorbeeld, daar hebben wij altijd van gezegd dat die niet bewezen effectief is en we die dus nooit hadden moeten invoeren. Als het gaat om de lockdown, die hadden we al veel eerder kunnen versoepelen omdat bekend is dat in de buitenlucht vrijwel geen coronabesmettingen plaatsvinden. Wij maken daarnaast ook een andere afweging, wij willen nadrukkelijker de sociale omstandigheden van mensen meenemen en niet alleen de medische indicatoren. Wij vinden het om die reden ook erg belangrijk dat in het OMT sociologen en psychologen komen te zitten, om ook het effect mee te wegen van een lockdown op mensen, zoals eenzaamheid, burnouts, pessimisme, niet in vrijheid kunnen leven. Wij vinden dat deze effecten nu onvoldoende mee zijn gewogen. Wij hadden dan ook de beslissing genomen om eerder te versoepelen en wij vinden ook dat er nu meer kan.”
Wat zou er dan bijvoorbeeld meer kunnen?
“De restaurants zouden bijvoorbeeld wat ons betreft op een verantwoorde manier open kunnen en wij vinden dat we ook meer kunnen toestaan op het gebied van evenementen in de buitenlucht, omdat in de buitenlucht relatief weinig besmettingen plaatsvinden.“
Denk neemt ook deel aan de volgende gemeenteraadsverkiezingen, zijn er nieuwe gemeenten waarin Denk graag mee wil doen?
“Jazeker, dat is onlangs gecommuniceerd door het partijbestuur. We gaan nu meedoen in, uit mijn hoofd, 28 gemeenten, dat zijn er een flink aantal meer dan nu. Volgens mij bijvoorbeeld onder andere Haarlem, Nijmegen, Dordrecht en Tilburg. Wij gaan voor gefaseerde en gecontroleerde groei, elke vier jaar proberen we bij de gemeenteraadsverkiezingen af te wegen of het een moment is om wat te groeien. Je wil natuurlijk voorkomen dat je als relatief nieuwe politieke partij te snel grote stappen maakt, dat kan nog wel eens tot ongelukken leiden.”
Heeft Denk ook ambities om bijvoorbeeld deel te nemen aan het Europees parlement en de Eerste Kamer?
“Wij doen altijd mee aan de Provinciale Statenverkiezingen en middels getrapte verkiezingen kiezen zij ook de Eerste kamer, dus dat zeker. Bij het Europees parlement hebben we meegedaan in de vorige verkiezingen, toen hebben we helaas geen zetel gehaald. Of wij de volgende keer meedoen, dat is een zaak van het bestuur, ik ben slechts lid van mijn partij, dus dat weet ik niet.”
Als laatste vraag rest dan nog, heb je een boodschap voor de lezers van dit interview?
“Ik zou willen zeggen, maak gebruik van je burgerschapsrechten. Ondanks alle verschillen en alle opmerkingen die we kunnen hebben in dit mooie land hebben we allemaal het voorrecht dat we actief kunnen zijn in de politiek, dat we een mening mogen hebben, dat we Kamerleden kunnen benaderen, dat we voorstellen mogen indienen voor de Tweede kamer en ik zou iedereen willen oproepen, maak gebruik van die mogelijkheden. In Nederland zien we dat er weinig mensen lid zijn van een politieke partij en dat er van die groep mensen ook nog eens weinig echt actief zijn. Op die manier laten we eigenlijk het landsbestuur in Nederland nog steeds te veel over aan een klein groepje mensen. Ik denk dat we het land veel beter kunnen besturen en er ook veel meer moois van kunnen maken, als we meer input uit de samenleving krijgen, als mensen ons actiever benaderen, meer voorstellen doen en meedoen. Ik zou dus iedereen willen oproepen, doe mee!”