‘Het terugwinnen van het vertrouwen van gedupeerden is de eerste stap richting een oplossing’
Vandaag aan het woord in onze serie interviews met bijzondere en interessante mensen: Sandra Beckerman. Na de studie archeologie in Groningen promoveerde ze in 2015 op onderzoek naar de bevolking die tussen 2900 en 2300 v. Chr. in het gebied leefde dat tegenwoordig Noord-Holland is. Ze is tien jaar lang werkzaam geweest als archeologe en doceerde tussen 2014 en 2017 archeologie aan de RUG.
Tijdens haar studie werd Beckerman politiek actief, naar eigen zeggen vooral door de onrechtvaardige Irakoorlog. Tussen 2006 en 2012 vervulde ze verschillende bestuurlijke functies bij de SP-afdeling in Groningen. In 2014 werd ze fractievoorzitter van de Statenfractie van de SP; in 2015 was ze de lijsttrekker bij de Provinciale Statenverkiezingen. Tussen 2015 en 2017 vervulde ze bovendien een rol bij het Wetenschappelijk Bureau van de SP.
De afgelopen vier jaar is Beckerman namens de SP actief lid van de Tweede Kamer, waar ze zich vooral bezighoudt met wonen, natuur, gaswinning, landbouw, ruimtelijke ordening en milieu. Haar doel is het overbruggen van de kloven tussen arm en rijk en tussen de Randstad en krimpgebieden door te investeren in leefbaarheid, zorg en werk. Wij spraken haar over onder andere de toekomst van de SP, de Groningse aardbevingsproblematiek en de fusie van linkse partijen.
Kunt u iets over uzelf vertellen?
“Ik was archeologe, waar ik al van droomde sinds ik acht jaar oud was. Een baan in de politiek was verre van een droom voor me, maar ik deed dat er al wel heel lang naast. Je kunt namelijk wel thuis boos zitten zijn over hoe de wereld eruitziet, maar je kunt ook proberen om er zelf verandering in aan te brengen. Desondanks wilde ik eigenlijk nooit Kamerlid worden, tot het enorm misging met de gaswinning in Groningen. Daar moet echt iets aan veranderen en dus ben ik me volledig op de politiek gaan richten.”
U toont veel inzet op het gebied van aardbevingsschade en besteedt op Twitter regelmatig aandacht aan wat het aardbevingsprobleem voor de gedupeerden betekent. Wat was de aanleiding voor uw strijdvaardigheid bij dat onderwerp?
“Ik was al lid van de Provinciale Staten van Groningen en daar kwamen al jaren mensen met schade langs. In 2012 vond de aardbeving bij Huizingen plaats, wat enorm veel schade heeft opgeleverd. De politiek deed er veel te weinig aan. In de jaren die volgden zag je in slow motion een ramp ontstaan. De manier waarop de overheid, de NAM en Shell met die mensen zijn omgegaan, heeft scheuren in hun ziel veroorzaakt die nog erger zijn dan wat er met hun huizen is gebeurd. De politiek heeft er nog steeds geen echte oplossing voor geboden, wat me elke dag raakt. Er is sprake van een Haagse werkelijkheid met allerlei loze beloftes en mooie woorden die haaks staat op de Groningse realiteit.”
Dit weekend kwam het verontrustende bericht naar buiten dat de NAM maar vijftig objecten in aardbevingsgebied wil herstellen. Wat vindt u daarvan?
“Het voelt echt als een klap in je gezicht, zowel voor mij als voor vele andere Groningers. De NAM en de overheid hebben eerst jarenlang gedaan alsof er niks aan de hand was. Iedereen die stelde dat dat wel zo was, werd expliciet of impliciet voor dorpsgek uitgemaakt. Toen dat niet meer kon, erkenden ze dat er een probleem was en beweerden ze het te gaan oplossen. Die oplossing kwam echter nooit en tegenwoordig zien we dat de NAM weer een “zoek het maar uit verder”-houding aanneemt.
Dat bericht van afgelopen weekend… Heel veel Groningers zijn de woede voorbij en weten dat de NAM en Shell niet om hen geven. Die bedrijven willen alleen maar zoveel mogelijk geld verdienen. Het gaat mij echter vooral om de overheid, die er voor de inwoners hoort te zijn en al jarenlang nalatig gedrag vertoont. Dat levert enorme gezondheidsschade op voor heel veel Groningers.”
Bij hoeveel Groningers is de schade op dit moment nog niet vergoed?
“De overheid en de NAM hebben een traject voor schade en een traject voor versterking opgezet. Bij het schadetraject staan 30.000 gevallen vermeld, bij het versterkingstraject ongeveer 26.000. Ik ben groot tegenstander van die losse trajecten: ik vind dat elk huis bezocht moet worden, waarna moet worden vastgesteld hoe het huis eraan toe is en hoe de schade moet worden weggewerkt. Er is nu sprake van een bureaucratisch moeras waar mensen steeds dieper in wegzakken. Af en toe wordt er van boven geroepen dat er een hand wordt uitgestoken en dat die hun kant op komt, maar die hand is slechts voor een deel van de gedupeerden zichtbaar. De een krijgt alles, de ander niks, de derde een beetje. Het verscheurt hele dorpen.”
De regionale economie in Groningen is ook behoorlijk beschadigd als gevolg van de aardbevingsproblematiek. Wat voor plan heeft u voor het herstel van die regio?
“Wat we ons als eerste moeten realiseren, is hoezeer dit lijkt op de toeslagenaffaire. Gedupeerden van de aardbevingen in Groningen en gedupeerden van de toeslagenaffaire vinden herkenning in elkaars verhalen. In beide gevallen wordt totaal over mensen heengewalst en begint de echte strijd pas op het moment dat de overheid excuses heeft aangeboden en verbetering heeft beloofd. Het laat zien dat de overheid niet eenmalig, maar meermaals zulke incidenten veroorzaakt. Ik denk dat het terugwinnen van het vertrouwen van de gedupeerden een eerste stap richting een oplossing is.
De volgende stap is dan om te stoppen met die weerzinwekkende bureaucratie, zodat de gedupeerden weer zelf de regie krijgen. Dat is in de loop der tijd namelijk helemaal uit de hand gelopen, tot het punt waarop de bewoners niets meer te zeggen hebben over hun eigen huis. Iedereen maakt rapporten en verdient daaraan, maar de gedupeerden kunnen niets anders dan afwachten. Als de overheid stopt met het tonen van wantrouwen en de regie teruggeeft aan de bewoners, kunnen we weer gaan investeren in de toekomst van onze prachtige provincie.”
Heeft het u verbaasd dat de VVD ook in het Noorden de grootste partij is geworden bij de afgelopen verkiezingen?
“Nee, niet per se. Ze krijgen veel steun, maar tegelijkertijd zie je ook – en dat is misschien wel het pijnlijkste – dat heel veel mensen helemaal afhaken en niet meer stemmen. De tragiek is dat er niet genoeg mensen in het aardbevingsgebied zijn voor een hele zetel. Het is een groep van relatief beperkte grootte, die niet kan zeggen ‘als wij allemaal anders stemmen, ziet de politiek er ineens heel anders uit’. Daarom verbaast de uitslag me dus niet.”
Wat is volgens u de manier waarop de SP de komende jaren mensen aan zich moet binden en stemmen moet werven?
“Het is in elk geval noodzakelijk dat we gaan groeien, omdat we een aantal verkiezingen op rij verloren hebben. We gaan veel de straat op en echt luisteren. We bellen ook bij mensen aan – waarbij we uiteraard vanwege Corona afstand houden – en vragen hen wat ze belangrijk vinden. Wat we de laatste tijd vaak horen, is dat mensen normaliter wel op ons stemmen maar deze ene keer niet. Veel mensen zijn het vertrouwen in de politiek kwijt en zien ons helaas ook niet altijd meer als de bondgenoot die met en voor hen zal strijden voor verbetering. Het afgelopen jaar hebben we gezien dat corona alleen maar voor een grotere kloof tussen arm en rijk heeft gezorgd, zowel op mondiaal niveau als in Nederland. Wij zouden juist de partij moeten zijn die de kloof blootlegt.”
De SP zet zich veel in voor het bestrijden van armoede in Nederland. Wat zijn daarin belangrijke elementen?
De armoede in Nederland neemt toe. En er is ook een groeiende groep die daar net boven zit. Ook zitten steeds meer werkenden in armoede. Wat de SP betreft zijn de lonen te laag en zijn er teveel onzekere banen.
Ook de wooncrisis speelt daarbij ook een grote rol: het is steeds moeilijker om een sociale huurwoning te krijgen, al helemaal voor die groep. De wachtlijsten worden langer en langer. Heel veel mensen kunnen ook geen woning meer kopen, omdat heel veel betaalbare woningen worden opgekocht door beleggers. In vrijesectorhuur betaal je bovendien de hoofdprijs en heb je in veel gevallen een tijdelijk huurcontract. Steeds meer mensen kunnen niet aan een goed en betaalbaar huis komen. Daar mogen we wat mij betreft veel harder en breder campagne op voeren. We hebben al wel successen geboekt, zoals het feit dat de bewoners van sociale huurwoningen dit jaar geen huurverhoging krijgen. Daar zijn we enorm trots op, maar wat mij betreft is het slechts de eerste stap.”
Een aantal partijen die hebben geregeerd met de VVD, zijn veel met de stroom van die partij meegegaan. Lilian Marijnissen heeft aangegeven niet mee te willen regeren als er weer een Ruttekabinet komt. Wat vindt u daarvan?
“Dat is heel moeilijk, omdat er veel mensen zijn die op ons stemmen en hopen dat wij in de regering komen. Toen ik lijsttrekker was bij de Provinciale Statenverkiezingen, heb ik zelf in de fantastische
positie gezeten dat de SP de grootste van Groningen was en een coalitie mocht vormen. Er kon toen een groot deel van ons partijprogramma gerealiseerd worden. Het is dus heel pijnlijk voor ons om nu te moeten zeggen dat we niet mee kunnen doen. We hebben echter een premier voor wie de waarheid een optie is, die keer op keer aan strategisch geheugenverlies lijdt. De SP heeft er geen vertrouwen in dat we het met hem radicaal anders kunnen gaan doen. Ik hoop dat andere linkse partijen die er ook zo over denken zich verenigen, zodat we er samen voor kunnen zorgen dat er een stevig alternatief komt.”
Er is een voortdurende stroom aan geruchten dat linkse partijen willen fuseren. Ziet u dat wel gebeuren of zijn de verschillen tussen de SP en bijvoorbeeld GroenLinks of de PvdA daarvoor te groot?
“Ik zie dat niet gebeuren, vooral omdat de SP een hele andere achterban heeft dan de andere twee partijen. Als je ook kijkt naar andere landen waar één grote linkse partij is, zoals Engeland, zie je dat dat niet echt goed werkt. Uit onderzoeken die hiernaar zijn gedaan blijkt dat partijen als GroenLinks en de PvdA er wel belang bij hebben, maar wij niet. Onze kiezers zien het bovendien niet zitten.”
Wat is volgens u dan het grootste verschil tussen de SP GroenLinks? In de media worden ze vaak in dezelfde hoek geplaatst.
“Een groot verschil is dat wij meer opkomen voor mensen met een lagere sociaal-economische positie. Wij zijn de partij van en voor de volkswijken, wat overigens iets is waar we heel trots op zijn. GroenLinks is meer een partij voor de elite dan dat de SP dat is.”
Iets wat niet in uw portefeuille zit, maar waar de SP wel andere standpunten bij inneemt dan de andere linkse partijen, is de EU. Hoe kijkt u zelf tegen de EU aan?
“De SP is geen tegenstander van internationaal samenwerken, van Europa of van de EU. Waar we wel op tegen zijn, is een vergaande machtsoverdracht en inperking van de democratie. Er zijn mensen die profiteren van de Europese eenwording en mensen die harde klappen opvangen. Daar moet een debat over worden gevoerd.
Vrij verkeer van personen klinkt bijvoorbeeld heel mooi, maar we zien ook een keerzijde. Er zijn hier heel veel arbeidsmigranten die in slechte omstandigheden gehuisvest worden en die geen democratische rechten hebben. Mensen die niet mogen stemmen of gevaccineerd mogen worden terwijl ze daar wel recht op hebben. Er wordt ontzettend slecht omgegaan met die groep mensen en ze worden op de arbeidsmarkt gezien als concurrenten voor Nederlanders. Mensen worden daardoor tegen elkaar uitgespeeld en verliezen hun zekerheid als gevolg van hoe de EU nu in elkaar zit.
Dit soort ontwikkelingen hebben we ook gezien in Engeland. De SP is geen Brexitpartij, maar als je ziet hoeveel de bovenlaag in Engeland kon profiteren van de Europese eenwording terwijl de andere groepen in de samenleving hard werden getroffen… Dan moet je niet gek opkijken als mensen ineens niet meer achter die Europese eenwording staan. De SP vindt dat we op tijd moeten zorgen voor een Europa dat voor iedereen werkt en waar iedereen iets aan heeft.”
Hoe kan de EU volgens u het beste hervormd worden?
“Daar hebben we heel veel standpunten over, maar het belangrijkste is dat wij verregaande democratisering willen. Wij vinden dat we alleen de dingen die we het beste internationaal kunnen doen aan de EU moeten overlaten, zoals het milieuprobleem. Zaken zoals een Europees leger en Europese belastingen vallen daar wat ons betreft niet onder.”
Er vindt momenteel een behoorlijke versplintering plaats binnen de Nederlandse politiek. Wat vindt u daarvan?
“Ik denk dat het eerder een gevolg is dan een oorzaak, omdat het is ontstaan doordat mensen zich niet meer voldoende vertegenwoordigd voelden door de gevestigde partijen. Dat is ook een probleem wat wij ons als SP moeten aanrekenen. We hebben die versplintering al eerder gezien, in het interbellum. Het is een teken aan de wand dat er vertrouwen verloren is gegaan en dat mensen op zoek zijn naar iets nieuws. Aan ons nu de taak om in de gaten te houden waar onze kiezers heengaan en waarom.”
Denkt u dat de kabinetsformatie lonkt of verwacht u nieuwe verkiezingen?
“Dat is heel erg lastig. Er zijn heel veel onzekere factoren, waaronder de toeslagenaffaire, de hele ophef rondom Pieter Omtzigt en de situatie in Groningen. Daarnaast hebben verschillende partijen enorm grote beloftes gedaan over nieuw leiderschap en een andere aanpak in hun campagnes, om er vervolgens snel op terug te komen. Dat voedt het cynisme van mensen met betrekking tot de politiek, waardoor ik vrees dat er nog meer mensen zullen afhaken. Wat de uitkomst van de formatievergaderingen ook wordt: we moeten dat cynisme zien om te zetten in hoop.”
Tot slot: wat ging er door u heen toen u de beruchte notulen las?
“Net als vele anderen had ik al wel verwacht dat er achter de schermen zo over kritische Kamerleden gepraat wordt. Als je het zwart op wit ziet, blijft het echter moeilijk om te beseffen dat de machtigen vooral met zichzelf bezig zijn en niet met het oplossen van de ellende die ze hebben veroorzaakt. Er wordt alleen maar in termen van eigen macht gedacht.”