Michiel van Nispen, Tweede Kamerlid voor de SP, studeerde rechten aan de universiteit van Tilburg en deed een master internationaal en Europees publiekrecht. Na werkzaam te zijn geweest op verschillende advocatenkantoren besloot hij in de politiek te gaan. Actueel Nieuws vroeg hem onder meer naar zijn beweegredenen, de actuele situatie van de SP, zijn deelname in de nieuwe parlementaire commissie met betrekking tot het toeslagenschandaal en de standpunten van SP rondom de regulering van de online kansspelmarkt.
Had je, toen je in de politiek ging, de ambitie om Europarlementariër te worden?
“Dat had niet direct mijn belangstelling. Ik vind eigenlijk dat politiek iets is wat mensen vooral in hun eigen omgeving aan gaat. Natuurlijk komen er heel veel wetten en regels vanuit Europa, op sommige gebieden is dat ook heel goed en belangrijk, maar ik ben toch echt van mening dat democratie eigenlijk het liefst zo dicht mogelijk bij huis plaats moet vinden en dat mensen direct zeggenschap moeten hebben over hun school, hun werk, hun eigen gemeente én zeker ook hun eigen land. Uiteindelijk ben ik in de landelijke politiek terechtgekomen, maar dat had ook lokaal kunnen zijn. Het Europarlement ligt voor mij wat minder voor de hand.”
Je zit sinds 2014 in de Tweede Kamer voor de SP, waar je Jan de Wit hebt opgevolgd die met pensioen ging. Heb je altijd al de portefeuille Justitie, veiligheid en sport gehad of ook andere portefeuilles?
“Ik ben begonnen met alleen justitie, vrij snel kwam er toen ook sport bij en later ben ik ook woordvoerder veiligheid geworden, dus toen had ik heel Justitie en Veiligheid én daarbij ook sport. Het is dus eigenlijk steeds iets groter geworden in de loop der jaren.”
Kwam dat ook doordat de SP-fractie kleiner is geworden?
“Ja, dat heeft er inderdaad ook mee te maken. Als ik eerlijk ben is dat wel jammer, wij willen natuurlijk met zoveel mogelijk SP-ers in de Tweede Kamer, de volksvertegenwoordiging zitten, om zoveel mogelijk invloed te hebben, onze mooie plannen aangenomen te krijgen en door te voeren én om de regering zo goed mogelijk te controleren. Op dit moment heb ik 8 fantastische collega’s, we kunnen dat goed aan met elkaar, maar bij een volgende verkiezing hopen we dat er nog wat collega’s bij komen, dat maakt voor ons het werk wat makkelijker en ik denk dat we daarmee Nederland socialer en beter zouden kunnen maken.”
De SP staat in de peiling op 7 zetels, als er nu verkiezingen zouden zijn, zou het aantal collega’s in de Tweede Kamer dus nog lager worden. Peilingen kloppen niet altijd gelukkig, maar bij de gemeenteraadsverkiezingen is de uitslag toch ook wel iets lager uitgevallen dan gehoopt of verwacht denk ik. Wat zou maken dat de SP als partij weer wat meer gaat groeien?
“Ik denk inderdaad dat de uitslag teleurstellend was. Er ligt dus echt werk voor ons, waarbij we vooral naar onszelf moeten kijken, naar hoe het kan dat wij mensen niet goed hebben kunnen bereiken. Feit is dat een heleboel mensen gewoon het vertrouwen in de complete politiek zijn verloren, ook in de SP. Mensen zijn afgehaakt, doen niet meer mee aan onze democratie, gaan ook niet stemmen. Waar wij eigenlijk zo ongeveer juist zijn opgericht om die mensen weer het vertrouwen te geven dat de overheid er ook voor hen is, of je nou je energierekening niet meer kan betalen, of dat je eigen risico in de zorg bijvoorbeeld te hoog is, of omdat je nauwelijks geld hebt om eten voor je kinderen te kopen, of omdat je je recht niet kunt halen. Eigenlijk voor al dat soort zaken, daar komen wij voor op, maar toch lukt het ons kennelijk niet goed genoeg – en dat is alleen onze eigen schuld, ik wijs daarbij niet naar iemand anders – om dat duidelijk te maken én om die mensen ook te motiveren dat het echt zin heeft om te gaan stemmen én om dan vervolgens ook op ons te stemmen om op die manier het beleid beter te maken.”
Is de partij wel voldoende zichtbaar geweest tijdens de verkiezingscampagne, zowel landelijk als lokaal? Campagne voeren was natuurlijk lastig vanwege de coronamaatregelen, maar sommige partijen hebben heel veel via social media geadverteerd. Denk je dat de SP zich ook meer digitaal zichtbaar had moeten maken?
“Wij doen uiteraard veel digitaal, dat is niet meer weg te denken, natuurlijk doen we daar dus ook aan mee. We zijn alleen niet van de gelikte oneliners, of in verkiezingstijd zomaar een kreet als banner ergens op internet zetten. Dat doen we ook wel, maar dat past minder goed bij ons, wij moeten het toch hebben van het persoonlijke gesprek van mens tot mens, aan de deur bij mensen, maar ook gewoon in bijeenkomsten in zaaltjes of op protestdemonstraties. Dat was inderdaad de afgelopen jaren niet makkelijk vanwege corona, maar dat bedoel ik niet als excuus. Nogmaals, we hebben dat zelf niet goed genoeg gedaan, maar ik hoop wel dat het persoonlijke contact en van mens tot mens het gesprek aangaan om mensen te overtuigen, de komende tijd toe gaat nemen. Niet eens zozeer dat wij het beste verhaal hebben, maar wel dat het belangrijk is om in ieder geval te gaan stemmen.”
Wat denk je dat de oorzaak is van het feit dat in sommige wijken de opkomst zo dramatisch laag was?
“Ik denk dat veel mensen zich echt in de steek gelaten voelen door de overheid, niet iedereen en het zal verschillende redenen hebben, laat ik dat voorop stellen. Ik denk dat veel mensen zeggen de overheid is er al jaren niet meer voor mij, ik zie mijn buurt veranderen, het postkantoor is verdwenen, er is geen pinautomaat meer, de buurtsuper is weggegaan, we moeten na ons werk naar de grote supermarkt, heel ons buurtje is aan het veranderen, er komen bijvoorbeeld arbeidsmigranten om de hoek wonen, of naast mij een heel huis vol met studenten omdat die geen fatsoenlijke studentenhuisvesting konden vinden. Mensen verliezen eigenlijk de grip en de zeggenschap over hun omgeving en hebben niet de indruk dat de overheid daar iets aan doet. Dat zijn lokale omstandigheden en daarbij spelen dan ook nog de landelijke politieke ontwikkelingen, bijvoorbeeld het toeslagenschandaal. Hoe dat heeft kunnen gebeuren, dat moet op dit moment natuurlijk nog steeds grondig uitgezocht worden, maar feit is wel, dat daar een heleboel mensen door de overheid zijn vermorzeld en echt in de steek gelaten. En vervolgens waren er verkiezingen, omdat het kabinet is afgetreden en gaan diezelfde partijen weer samen verder met regeren alsof er niks gebeurd is. Ik geloof niet dat het er aan heeft bijgedragen dat het vertrouwen in de politiek erg is gestegen.”
Je gaat in een enquêtecommissie plaatsnemen met betrekking tot het toeslagschandaal. Kun je iets vertellen over je taak daarin?
“Na de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag (POK), dus de Commissie Van Dam, is uiteindelijk het kabinet afgetreden over dat ongekende onrecht, maar nog steeds bleven er vragen onbeantwoord. Toen heeft de SP een motie ingediend dat echt de onderste steen boven moet komen. Nog steeds was bijvoorbeeld onduidelijk waarom sommige mensen zo hard zijn aangepakt door de Belastingdienst en hoe het kon dat zij ook hun recht niet konden halen en wat de rol van de Tweede Kamer is geweest. Dat soort zaken zijn nog niet onderzocht en dat kon ook niet, dat is geen verwijt aan de Commissie Van Dam, maar de beschikbare tijd was te kort en dat waren op dat moment hun vragen niet. Die vragen moeten echter wel beantwoord worden en het middel daarvoor is toch een parlementaire enquête. Ik ben voorgedragen door mijn partij om daar zitting in te hebben. Er komt dan eerst een tijdelijke commissie, wat uiteindelijk een parlementaire enquêtecommissie wordt. Die is nog niet zo heel lang geleden van start gegaan. We zijn inmiddels bezig met het onderzoek, maar dat wordt in vertrouwelijkheid gedaan, daar kan ik nog niets over vertellen.”
In de laatste landelijke verkiezingen zijn er een aantal nieuwe partijen bijgekomen, er zijn nu meer politieke partijen dan ooit, met de afsplitsingen bijna 20. Hoe zie jij die versplintering in de politiek?
“Ik zie de versplintering als een gegeven, het betekent dat er wat te kiezen is voor de mensen. Uiteindelijk bepaalt de kiezer wie er in de Kamer komen, dus als de kiezer versplinterd stemt, dan is dat een resultaat van de verkiezingsuitslag. Daar hebben we het als partij mee te doen, maar het is soms wel moeilijker om met zoveel verschillende partijen samen te werken. Als je bijvoorbeeld een motie indient, moet je langs wel 10 partijen om een meerderheid van stemmen te kunnen halen en bij de debatten moet het allemaal een beetje beperkter omdat het anders heel erg lang duurt. Die versplintering heeft dus zeker consequenties, maar wij als SP zullen gewoon nog harder moeten werken om te laten zien dat wij een alomvattende visie hebben op waar het naartoe moet met de samenleving.”
Zijn er bepaalde politieke partijen waar de SP meer mee zou willen samenwerken dan nu, of zijn er bepaalde politici waar je persoonlijk binnen de portefeuilles veel mee samenwerkt?
“Ik werk samen met degenen met wie goed samen te werken valt. Ik bepaal altijd eerst zelf mijn standpunt en vervolgens kijk ik wie of wat daar bij past. Natuurlijk werk ik samen met PvdA en GroenLinks en Partij voor de Dieren, maar ook met D66, Denk en Volt en alle partijen die over onze rechtstaat en justitie vaak dezelfde standpunten hebben als de SP, maar je mag best weten dat ik ook prima overweg kan met collega’s van VVD en CDA. Ik ga ook wel eens koffie drinken met iemand van een andere partij waar de SP vaak niet mee geassocieerd wordt, omdat ik het wel belangrijk vind dat we elkaar op de hoogte houden. Je hebt soms ook gewoon het goede gesprek nodig om vervolgens in het debat ergens uit te komen, dus ik vind het wel belangrijk, om dat soms ook te doen.”
Is het dan ook mogelijk om soms samen te werken met collega’s, die anders tegen de rechtsstaat aankijken, zoals politici van PVV, Forum voor Democratie of JA21, of is dat toch lastiger?
“Vanzelfsprekend gaat dat wel iets lastiger, maar ik ben daar niet principieel in. Ik ga niet zeggen, ik werk nooit samen met een bepaalde collega. Ik probeer echt te kijken naar het onderwerp van het debat, naar wat het standpunt daarin is en wat er moet gebeuren en wie zich daarbij dan aansluit. Ik merk wel op dat collega’s van Forum voor Democratie vrij onbenaderbaar zijn en zich ook niet erg samenwerkend opstellen, daar kom je gewoon niet echt mee in gesprek. Dat is een keuze, maar dan ligt het niet aan mij dat ik daar niet mee samenwerk, dat is dan een gevolg van hun handelen. Bijvoorbeeld met PVV-ers kun je nog wel eens een praatje maken, ook al ben ik het daar ook vaak heel erg mee oneens.”
Een motie die je had ingediend met betrekking tot gokreclames is aangenomen. Kun je voor de lezers toelichten wat die motie precies inhoudt en wat het heeft te betekenen voor zowel de gokindustrie als de consument?
“Vanaf 1 oktober 2021 is de online kansspelmarkt gelegaliseerd. Daarvoor was het verboden, maar er werd wel illegaal online gegokt. Vervolgens is dat gokken gereguleerd en hebben een aantal aanbieders een vergunning gekregen, om het legaal aan te bieden. Wat je toen zag gebeuren, was onder andere door ons eigenlijk al wel voorspeld, namelijk dat er een stortvloed aan gokreclames zou komen. Hier en daar ronduit misleidend, er werden rolmodellen ingezet zoals bijvoorbeeld ex-profvoetballers, er werd van alles aan gedaan om mensen te laten gokken. Voor sommige mensen is gokken een leuk tijdverdrijf, maar voor veel mensen is het niet zo onschuldig. Ze komen daarmee in de financiële problemen problematiek, er is sprake van verslavingsellende, dus we moeten het echt niet onderschatten. En eigenlijk is het heel simpel, meer reclames leidt tot meer gokken, dat is natuurlijk ook het doel van die reclames, en meer gokken leidt tot meer problemen bij mensen. Ik heb dus gezegd, ik was niet voor het reguleren van gokken, maar ik begrijp wel waarom het gedaan is, maar wat ik niet begrijp, is dat de overheid toe moet staan dat mensen zo massaal worden aangezet om te gaan gokken op het internet.
Daarom hebben we als partij gezegd, daar moeten we mee stoppen. Ik heb toen een motie ingediend, een reclameverbod voor online gokken. Die motie heeft het gehaald, maar de minister zei, bedankt voor de motie, maar ik voer hem niet uit. Toen zijn we heel boos geworden, hebben we nog een debat gehad met de minister, nog een motie ingediend, met weer een Kamermeerderheid, toen merkte de minister dat het ons wel menens was. Hij heeft toen gezegd, als de Kamer dat wil, dan kom ik met een wet en komt er een reclameverbod voor online gokken. Dat beschouw ik wel als een mooie overwinning voor de SP en ik vind dat we hiermee de samenleving een beetje beter hebben gemaakt.”
Je gaf aan dat je van gereguleerd gokken eigenlijk geen voorstander bent. Wat is dan iets dat je liever had gezien?
“Dan ga ik even terug naar dat debat dat nu eigenlijk een gepasseerd station is. We zagen echt wel dat er iets moest gebeuren, we hebben ook serieus mee gedaan in het debat over de vraag, als je online gaat reguleren, hoe moet je dat dan doen. Maar uiteindelijk hadden wij niet de overtuiging dat het voorstel van de minister dat er toen lag, voldoende waarborg had. En ik vind eigenlijk ook wel dat we daar gelijk in hebben gekregen als je ziet wat er is gebeurd sinds 1 oktober. Dat is een voorbeeld waarvan ik zeg, er valt met ons best te praten over reguleren, maar dan wel zeer strikt. Dat is niet gebeurd, er is toch ruim baan gegeven aan de kapitaalkrachtige cowboys, aan de gokbedrijven en dat vind ik heel onverstandig.”
In de media lees je wel eens dat digitale casino’s, die bijvoorbeeld in Cyprus ingeschreven staan, in Nederland ook op de markt zijn en dat er op die manier ook illegaal kan worden gegokt. Is dat ook iets waar de SP mee bezig is om aan banden te leggen?
“Nee, wij proberen uit alle macht aan banden te leggen wat er nog te redden valt. Op dit moment is het heel duidelijk, er is een onderscheid tussen aan de ene kant illegale kansspelaanbieders die dus geen vergunning hebben, die moeten keihard aangepakt worden met boetes en dwangsommen vanuit de Kansspelautoriteit. En aan de andere kant heb je de vergunde partijen, die zich netjes aan de regels moeten houden. Ik ben wel bereid, en ben daar ook mee bezig, om te kijken hoe we die regels strenger kunnen maken, zodat ze nog minder mensen in de ellende kunnen helpen.”
Zijn er nog andere misstanden waarin je je op dit moment aan het vastbijten bent?
“Wij hebben een initiatiefnota gemaakt voor zogenaamde Huizen van het recht en ik vertel even kort waarom. We weten dat mensen die een sociaal of juridisch probleem hebben vaak niet goed weten waar ze terechtkunnen. Stel, je krijgt een brief van de Belastingdienst waar je helemaal niks van begrijpt, dan bel je de belastingdienst op, maar die is compleet onbereikbaar, of, je hebt een geschil met de gemeente over het een of ander, of je hebt schuldenproblematiek. Het hangt vaak van toevalligheden af waar je met je problemen terecht kunt, in sommige gemeentes is er een juridisch loket, in andere plaatsen heb je sociaal raadslieden, je kunt bijvoorbeeld naar de gemeente toe, maar wat wij graag willen, is een laagdrempelige voorziening bij iedereen in de buurt, een punt waar professioneel naar je geluisterd wordt én waar je geholpen wordt én zo nodig doorverwezen wordt. Daar moet eigenlijk alles samenkomen en zo willen we zorgen dat iedereen toegang krijgt tot het recht, want dat is natuurlijk het fundament van onze rechtsstaat.
En, dat klinkt allemaal heel abstract, maar een mens met een probleem is niet abstract en moet wel geholpen worden, die moet weten waar hij naar toe kan. Dat is nu niet voldoende het geval, dus we hebben al voor elkaar gekregen dat er een pilot loopt in de gemeente Heerlen. Ik ben daar recent geweest, het is echt een succes. Binnenkort gaan we hier het debat over hebben in de Tweede Kamer, met de minister die het ook echt een goed idee van de SP vindt. Andere partijen willen we daartoe ook gaan uitdagen en ik hoop echt dat we dit uit kunnen breiden, zodat uiteindelijk iedereen zo’n plek in de buurt heeft. Dat is eigenlijk een beetje de kern, het idee van de Huizen van het recht.”
Hebben andere partijen, zoals CDA en VVD, ook al kenbaar gemaakt hoe ze daar in staan?
“Ik merk dat er heel veel sympathie is voor dit plan van de SP. Iedereen weet natuurlijk ook dat er veel mensen zijn die niet in staat zijn om zelf hun problemen op te lossen, omdat de samenleving voor veel mensen eigenlijk te ingewikkeld is geworden. En ik denk ook dat iedereen snapt dat dat een probleem is voor die mensen, maar dat het uiteindelijk ook een probleem is van de politiek en van de hele samenleving. Als bepaalde mensen niet meer mee kunnen doen, als bepaalde mensen het vertrouwen verliezen dat de overheid er ook voor hen is en als bepaalde problemen groter worden en uitgroeien tot complexere gevallen, tot multiproblematiek, tot uithuisplaatsing van de kinderen, of tot woninguitzetting door de woningcorporatie, dan hebben we als samenleving echt een groot probleem. Dus we kunnen maar beter zorgen dat we er vroeg bij zijn en dat we mensen helpen en begeleiden als ze er zelf even niet uitkomen, dan dat we wegkijken en mensen aan hun lot overlaten, want dan weten we wat er gaat gebeuren. Dus ik verwacht en ik hoop ook dat dit veel steun gaat krijgen.”
President Zelensky van Oekraïne heeft recent een toespraak gehouden voor de Tweede Kamer. Wat vond je van zijn verhaal?
“Het was een indrukwekkend verhaal. Het is toch een president van een land dat aangevallen wordt, die man ziet de ellende en de kapotgeschoten gebouwen letterlijk om de hoek. Er was in zijn toespraak een opmerking die mij in het bijzonder trof, omdat ik dat heel herkenbaar vond. Hij zei, het begint al een beetje te wennen, op de eerste dag schreef de hele wereld er over, maar inmiddels denken mensen, dat gebeurt daar, heel vervelend allemaal, maar we gaan over tot de orde van de dag. En ik denk dat iedereen dat wel een beetje herkent. De eerste dagen lees je ieder krantenartikel, ieder artikel op nu.nl, kijk je de hele dag televisie, maar dat is nu niet meer, dat kan niet, want we moeten ook door. Dat is natuurlijk ook zo, maar dat gevoel van urgentie mag niet wegzakken, dat gevoel dat hier iets verschrikkelijks aan het gebeuren is, dat huizen kapot geschoten worden, Oekraïners op de vlucht zijn en mensen gewoon doodgeschoten, verkracht, gemarteld worden, dat is afschuwelijk en er moet zo snel mogelijk een politieke en diplomatieke oplossing gezocht worden voor dat conflict.”
Dan de laatste vraag die ik vaak stel aan mensen die ik heb geïnterviewd, heb je nog een boodschap voor de lezers?
“Mensen die boos zijn op de overheid, die het vertrouwen aan het verliezen zijn dat de overheid er ook voor hen is, die begrijp ik best. Ik ben ook heel kritisch op veel zaken die zijn misgegaan of die niet goed genoeg gaan. Maar doe alsjeblieft mee, sluit je aan bij een politieke partij waar je wel vertrouwen in hebt, of probeer alleszins niet bij de pakken neer te gaan zitten en niet af te haken en niet te denken, laat maar ik bemoei me er niet meer mee, want de politiek bemoeit zich natuurlijk wel met jou! Dus kom in actie als je boos bent op de woningcorporatie omdat ze jouw woning niet renoveren, of kom in actie tegen het te hoge eigen risico in de zorg, al dat soort dingen, we kunnen met z’n allen dingen veranderen. En dat is niet gemakkelijk, maar ik denk wel dat het goed is als mensen de schouders eronder zetten en hoop en optimisme blijven houden.”