Maarten Hijink, Tweede Kamerlid voor de SP, gepassioneerd op het gebied van zijn aandachtsgebied, de zorg in Nederland. Actueel nieuws vroeg hem naar zijn kijk op de ontwikkelingen in de zorg, de pandemiewet en de laatse ontwikkelingen rondom corona.
Ik ben wel benieuwd of je kunt vertellen hoe je aankijkt tegen de Sywert van Lienden deal en of je kunt vertellen of er vaker deals uit politieke motieven worden gesloten?
“Dat laatste kun je misschien vermoeden, maar dat moet je natuurlijk eerst helemaal zeker weten. Maar wat wel zo is, is dat als jij de weg weet in Den Haag en je kent daar mensen, die je makkelijk kunt benaderen, dan helpt dat natuurlijk wel, en zo zou het niet moeten zijn. Bij de Sywert van Lienden deal heb ik het gevoel dat het ministerie op het moment dat die deal werd gesloten, eigenlijk niet precies wist met wie ze zaken aan het doen waren. Dat moet natuurlijk allemaal nog aangetoond worden, maar ik heb het idee dat dat aan de hand is, dat ze de indruk hadden dat ze met een goedwillende stichting zaken deden, terwijl ze eigenlijk natuurlijk bezig waren om Sywert en zijn matties rijk te maken. Uiteindelijk heeft Van Lienden natuurlijk de boel enorm misleid door niet duidelijk te zijn over wie hij nu precies is en of hij het nu wel of niet voor niks doet. Maar ook de mensen zelf heeft hij misleid, in alle interviews die hij heeft gegeven, heeft hij gewoon gezegd dat hij het om niet en vrijwillig deed, en ook na het sluiten van de deal heeft hij dat steeds verteld en daar blijkt gewoon helemaal niets van te kloppen.”
Zijn er nog meer ongeregeldheden die je zijn opgevallen tijdens het behandelen van die zaak?
“Dat is dan natuurlijk de manier waarop zo’n BN-er eigenlijk veel meer ruimte krijgt om zijn deal er door te drukken dan anderen en wat daar volgens mij meespeelt en ook wel uit de berichten tussen De Jonge en Van Rijn destijds blijkt, is toch dat ze heel erg bezig waren met pr en met hoe komen wij over. En als dan Sywert inderdaad iemand is die kritiek geeft en die dat ook breed op televisie en radio kan doen, dan is zo’n ministerie daar heel gevoelig voor. Dat is iets dat je bij VWS wel vaker ziet, dat ze heel druk zijn met marketing en niet met de inhoud van de zorg. Dat is een patroon dat ik wel herken.”
En is dat patroon de laatste jaren toegenomen, of was dat altijd al zo?
“Ik denk dat dit al wel een hele tijd zo is. Ik moet zeggen dat het ook wel de kritiek is die vanuit de sector veel klinkt, dat er eigenlijk nog weinig inhoudelijke kennis over de zorg is. Wat je dan overhoudt is een ministerie dat actieplannen maakt en beleid bedenkt, terwijl ze zorginhoudelijke keuzes en afwegingen niet meer goed kunnen maken, omdat er daar te weinig specialisten werken.”
Op 29 november 2022 las ik het artikel van het Algemeen Dagblad ‘Aantal fraudedossiers in de zorg is verdubbeld’, waarin je zei dat het krankzinnig is dat sommige aanbieders in de zorg enorme winsten maken. Hoe duidt jij die verdubbeling van fraudedossiers in de zorg?
“Ik denk vooral dat we veel nog niet weten, veel fraude is nog niet bekend. Wat wij altijd aangeven is dat het in de zorg te eenvoudig is om überhaupt een zorginstelling te beginnen. Er zijn wel controlemechanismen, maar je kunt eigenlijk vrij makkelijk beginnen met het declareren van zorgrekeningen, of dat nou bij gemeenten is, of bij het Zorgkantoor, of bij de zorgverzekeraar. Als jij het heel makkelijk maakt om winst te maken op zorg, dan trek je dus mensen aan met de verkeerde intenties, mensen die de zorg in gaan om snel geld te verdienen. Terwijl je juist mensen wilt die met hart en ziel voor mensen willen zorgen. Dat is natuurlijk ook een gevolg van de marktwerking die er in het stelsel zit. Er zijn teveel achterdeurtjes, waardoor je geld uit de zorg kunt halen en dan zul je altijd zien dat er mensen zijn die dat blijven proberen.”
Dus daar is eigenlijk strakkere, strengere wetgeving voor nodig, of meer capaciteit om het aan te pakken?
“Logischerwijs zou je inderdaad zeggen dat je het strakker moet controleren. Alleen, dat is meteen ook het grote risico, dat je een enorme bureaucratie gaat optuigen om een stelsel te controleren dat eigenlijk door de marktwerking überhaupt niet goed kan functioneren. Wat de SP dus altijd zegt is, voer een verbod op winstuitkering in voor de hele zorgsector. Daarmee kun je voorkomen dat het te makkelijk wordt om geld dat jij bij de zorgverzekeraar of de gemeente hebt opgehaald gewoon uit te keren aan aandeelhouders, investeerders of jezelf. Dat is nooit 100% waterdicht, er zullen altijd mensen zijn die foute bedoelingen hebben, maar wij vinden dat dat geld in de zorg moet blijven, en dat is iets dat je met wetgeving kunt regelen. Bijvoorbeeld voor reguliere verpleeghuizen, maar ook voor de ziekenhuizen geldt nu een verbod op het uitkeren van winst. Dat is hartstikke goed, en dat zou ook in andere sectoren, zoals in de ggz en de jeugdzorg moeten worden ingevoerd.”
De vraag is alleen of het kabinet daar ook oren naar heeft?
“Ik denk dat er in de coalitie verschillend over wordt gedacht. Partijen als het CDA willen volgens mij echt wel delen van de marktwerking stoppen, alleen ze zitten natuurlijk in de coalitie met de VVD en daardoor merk je dat er gewoon heel weinig uitkomt. Ik weet nog met het vorige kabinet, dat Hugo de Jonge een paar jaar lang in interviews heeft geroepen, we gaan de marktwerking in de zorg stoppen. Nou, daar is helemaal niks van terechtgekomen.”
En hoe denkt zijn opvolger daarover?
“Die heeft eigenlijk ook al wel duidelijk gemaakt geen grote veranderingen in het zorgstelsel te willen doorvoeren. Terwijl dat wel nodig is, ook als je kijkt naar hoe verzekeraars opereren. Hij wil misschien wel wat kleine aanpassingen doen, maar ik heb daar geen hoge verwachtingen van. Zolang de VVD mee praat over de zorg, zul je zien dat er aan dit marktstelsel weinig gaat veranderen. Een mooi voorbeeld is ook het in loondienst nemen van artsen, het gaat dan om de medisch specialisten. Wij zeggen die moet je eigenlijk in loondienst hebben, niet alleen omdat je dan de lonen kunt verlagen, die een stuk hoger zijn dan van de arts in loondienst. Maar ook zitten er allemaal verkeerde prikkels in het systeem. Als je als medisch specialist meer geld krijgt voor het uitvoeren van meer operaties of meer handelingen, dan stijgen dus de zorgkosten. Als je, net als in de academische ziekenhuizen, alle specialisten in loondienst hebt, dan is dat niet het geval. Wij willen dat, het CDA heeft dat ook in het verkiezingsprogramma staan, de ChristenUnie is volgens mij ook voor, D66 had het ook in het verkiezingsprogramma staan, en toch gebeurt het niet. En ik denk dat het de druk is die vanuit de VVD op die partijen wordt uitgeoefend om dat proces maar te vertragen en te vertragen.”
Wat is het motief voor de VVD om daar zo in te staan?
“Dat gevoel van vrij ondernemerschap in de zorg, dat vinden zij heel belangrijk. Ik weet niet waarom, maar zij vinden het heel belangrijk dat je als zelfstandige, als ondernemer in de zorg geld moet kunnen verdienen. Ik snap er niks van, maar zij vinden dat heel logisch.”
In de media wordt wel eens gezegd dat artsen die op zzp-basis in een ziekenhuis werken dat nu voor heel veel geld doen, en dat als ze in loondienst zouden moeten, ze dus minder zouden verdienen en dan bijvoorbeeld in Duitsland zouden gaan werken. Kamerlid Wybren van Haga zei onlangs dat het dus heel dom zou zijn om ze in loondienst te nemen. Ik weet dat Wybren er heel anders in staat dan jij, maar ik ben wel benieuwd hoe je die kritiek daarop duidt?
“Dit is altijd het verweer. Als je het hebt over hogere belastingen voor multinationals, dan is het argument dat alle multinationals dan weg zullen gaan, als je aan de salarissen van medisch specialisten komt, dan wordt gezegd dat alle medisch specialisten weg zullen gaan. Ik geloof er eerlijk gezegd niet veel van. De helft van de specialisten werkt gewoon in loondienst. Ik bedoel, als die mensen allemaal honger zouden lijden en geen huis meer zouden kunnen kopen, dan hadden we dat vast al wel gehoord, maar ook in loondienst heb je als specialist gewoon een heel flink salaris. Die hebben dus helemaal niks te klagen, we moeten daar gewoon niet zo moeilijk over doen. En als mensen uiteindelijk heel veel geld uit de zorg willen trekken omdat ze anders niet blij zijn, dan moeten ze gewoon gaan. Je wilt ook niet dat er mensen in de zorg werken, die daar zo rijk mogelijk willen worden, want uiteindelijk betalen we met onze zorgpremie gewoon die rekening.”
Dan wil ik graag een nieuw onderwerp aansnijden. Minister Conny Helder wil in haar beleid meer preventie, meer seniorenwoningen, meer technologie en mensen langer thuis laten wonen. Rondom de verpleeghuizen zijn op dit moment veel problemen. Hoe kijk jij aan tegen haar plannen?
“Wat ik heel verkeerd vind aan haar plannen is dat zij eigenlijk zegt, het aantal plekken dat er nu is in de verpleeghuizen mag niet verder groeien. Dat is echt ridicuul, er staan nu al meer dan 20.000 mensen op de wachtlijst voor het verpleeghuis en dat worden er alleen maar meer. Wat zij dus eigenlijk zegt is, mensen moeten het allemaal zelf oplossen, je moet zelf maar bijtijds een kleinere woning zien te krijgen en zelf zorgen dat je in die woning zorg kunt krijgen. En alleen als het echt helemaal niet meer lukt, dan zou je nog een plekje in het verpleeghuis moeten kunnen krijgen. Mensen met heel veel geld en een breed netwerk, die zullen zich altijd wel redden, maar dat is in ieder geval voor een normaal mens niet te betalen. Ik vrees echt dat wij op termijn heel veel ouderen zullen hebben die vastzitten in hun eigen huis, daar niet de thuiszorg kunnen krijgen die ze wel nodig hebben, die eigenlijk naar een verpleeghuis zouden moeten, maar die er gewoon niet terecht kunnen. Dat kan heel vervelend worden, want als jij 24 uur per dag zorg nodig hebt, als je dementerend bent en eigenlijk niet meer zelfstandig thuis kunt zijn, dan moet er iets gebeuren. Ik bedoel, anders komen er echt ongelukken van.”
Onlangs las ik een artikel in De Telegraaf dat stervende patiënten, terminaal zieke mensen, in hun eigen ontlasting liggen. Denk je dat Conny Helder zich bewust is van deze misstanden? Of denk jij dat deze problematiek gewoon bij haar nog niet is geland?
“Het is een goeie vraag of ze zich daarvan bewust is. Mijn indruk is toch dat dit gewoon bewust beleid is van dit kabinet. Ze gooien alles op het personeelstekort. Zij zeggen, er zijn niet genoeg mensen om die zorg te kunnen verlenen, dus moet het allemaal anders. Het probleem is alleen dat een groot deel van de personeelstekorten nog een rechtstreeks gevolg is van het beleid dat in Den Haag is gemaakt. De bezuinigingen onder Rutte 2, bijvoorbeeld, 70.000 mensen zijn er zo uitgewerkt. Dus je kunt niet zeggen dat het allemaal een gevolg is van personeelstekorten en het nou eenmaal zo moet, nee, je moet zorgen dat die tekorten worden opgelost. Als het gaat over de verpleeghuizen wordt gezegd, we moeten de personeelsnorm loslaten. Dat betekent dus ook een bezuiniging op de verpleeghuizen van bijna 400 miljoen euro. Nu nog moet je 2 personeelsleden op 8 bewoners hebben, dat wordt dan dus minder. Dan denk ik, hoe bestaat dat? Als jij nu al zoveel tekorten hebt, als de werkdruk nu al zo hoog is, hoe denk je ooit dat de problemen opgelost gaan worden als je nog meer geld gaat weghalen en die personeelsnorm los gaat laten? Dan wordt de werkdruk nog veel hoger, gaan nog meer mensen de sector verlaten en verdiep je dus juist de problemen die je zegt te willen oplossen.”
Maak je je er ook zorgen over dat steeds meer mensen die in de zorg werken overwegen over te stappen naar een andere sector, omdat ze gewoon niet rond kunnen komen van hun salaris?
“Dat is inderdaad een heel serieus probleem. Er zijn allerlei onderzoeken waaruit blijkt dat veel mensen, met name vrouwen die in de zorg werken, niet economisch zelfstandig zijn. Dat betekent dat je dus eigenlijk alleen maar een baan in de zorg kunt hebben, als je een partner hebt die meer verdient. Je wil eigenlijk dat je met een baan in de zorg, zeker ook als je de mogelijkheid hebt om de uren te maken die je graag wil maken, gewoon fatsoenlijk kunt rondkomen. Daar moet je een gezin van kunnen onderhouden, maar dat kan op dit moment helemaal niet. Dat geldt niet alleen voor verzorgenden en verpleegkundigen, maar dat geldt bijvoorbeeld ook voor logopedisten. Ik heb wel eens met een logopedist gesproken die zei, ik kan dit werk alleen maar doen omdat ik iemand in huis heb die meer geld verdient en was diegene er niet geweest, dan had ik denk ik dit werk niet kunnen doen. Het is natuurlijk bizar dat die kloof zo groot is geworden, dat voor heel veel mensen die hard moeten werken in de zorg, het gewoon heel verleidelijk is om ergens anders te gaan werken, omdat je dan een lagere werkdruk hebt en ook nog eens meer kunt verdienen. Dan moet je niet gek opkijken dat mensen vertrekken.”
Is het politieke onwil dat dit niet wordt aangepakt, of is het geld er simpelweg niet?
“Geld is er altijd, omdat het een gevolg is van politieke keuzes. We hebben 1,5 jaar geleden samen met de ChristenUnie het voorstel gedaan om bijna 700 miljoen euro extra uit te geven aan de zorgsalarissen, deels om die kloof te dichten bij met name de middensalarissen. Dat was een eerste stapje, maar het kan dus wel en dat geld komt dan ergens vandaan. De winstbelasting voor de grootste bedrijven is de afgelopen 30 jaar zo’n beetje gehalveerd. Dat is ook een politieke keuze waarvan je kunt zeggen, was dat nou nodig geweest? Had je dat niet gedaan, dan had je nu ook veel meer geld kunnen besteden aan de mensen die het zwaarste werk doen in de zorg. Uiteindelijk is dat een kwestie van keuzes maken en wij maken heel andere keuzes dan bijvoorbeeld de VVD doet.”
Dan wil ik een nieuw onderwerp aansnijden, de pandemiewet. Ik ben benieuwd naar je bezwaren op dat gebied.
“Die wet is al aangenomen in de Tweede Kamer. We hadden er een paar bezwaren tegen, maar hebben met andere partijen die wet echt beter kunnen maken. Oorspronkelijk was de noodbevoegdheid, die in die wet zit om allerlei maatregelen te kunnen nemen, best breed. Wat wij dus hebben voorgesteld, is dat als er een type A1 ziekte wordt aangemerkt, bijvoorbeeld corona of een andere ziekte, dat de minister niet zomaar gebruik kan gaan maken van de noodbevoegdheid om met spoed allerlei maatregelen te nemen, maar alleen in hele incidentele echt acute gevallen. Omdat dat nu is aangepast, hebben wij uiteindelijk voor die wet kunnen stemmen.”
Dus je hebt geen zorgen dat bijvoorbeeld bij een nieuwe pandemie de coronapas er ook via een sluiproute kan komen?
“Nee, het is goed dat je dit noemt. Toegangsbewijzen zitten niet in deze wet, dus die kunnen ook niet met deze wet worden ingevoerd. Ook de avondklok, en dat heeft de minister ook nadrukkelijk gezegd, gaat niet met deze wet opeens worden ingevoerd. Dat waren voor ons belangrijke toezeggingen, omdat wij daar eerst wel bang voor waren. We wilden geen wet waarmee de minister een soort vrijbrief krijgt om van alles te kunnen doen. Maar in de wet zoals die nu is aangenomen, staan maatregelen die we onder corona bijvoorbeeld ook hebben gebruikt en er zitten allerlei sloten op de deuren voordat die ook daadwerkelijk kunnen worden ingezet. Bijvoorbeeld moeten eerst én de Tweede Kamer én de Eerste Kamer akkoord gaan met het aanwijzen van een ziekte als een type A1 ziekte. De hele pandemiewet is op dit moment een slapende wet. Hij moet nog worden aangenomen door de Eerste Kamer, maar als dat is gebeurd, dan doet die wet nog niets, omdat er op dit moment geen type A1 ziekten zijn, zelfs corona niet.”
In China is corona nog heel erg heersend en verschillende virologen hebben hun zorgen daarover uitgesproken. Er zijn onlangs ook weer nieuwe maatregelen voor reizigers uit China genomen. Zijn die toereikend, denk je?
“Ik vind het oprecht ingewikkeld. Ik snap best dat je goed in de gaten wilt houden wat er op dit moment vanuit China onze kant op komt, dus dat je periodiek mensen test, dat je goed in de gaten houdt welke varianten er rondgaan, of er nieuwe eventueel gevaarlijkere varianten aankomen, waardoor je misschien meer zou moeten doen. Ik vond aan de andere kant de uitzondering die ze nu regelen voor China ook wel een beetje dubieus, omdat corona op dit moment vanuit alle landen ter wereld onze kant op kan komen. Je moet, zou ik zeggen, over de volle linie goed in de gaten houden hoe het virus zich ontwikkelt en of er varianten onze kant opkomen die gevaarlijker zijn dan de variant die we nu hebben. En ondertussen zorgen dat mensen die dat willen, zich kunnen laten vaccineren natuurlijk. En de vaccinatiecampagnes laten doorgaan, juist omdat dat voor kwetsbare groepen, maar ook voor ouderen bijvoorbeeld, gewoon enorm helpt om ziekenhuisopnames en sterfte te voorkomen.”
Pieter Omtzigt is veel bezig met het dossier oversterfte, is dat iets waar jij ook mee bezig bent?
“In zoverre dat wij het heel belangrijk vinden dat goed onderzocht wordt waar die oversterfte vandaan komt. Er zijn wel aanwijzingen dat het deels door corona zelf komt. Ik bedoel, er is natuurlijk een ziekte bijgekomen die er eerst niet was, die helaas ook tot overlijdens van mensen leidt. Dat zou dus een reden kunnen zijn, een reden kan ook zijn de uitgestelde zorg en het feit dat mensen daardoor te laat een behandeling of een operatie hebben gekregen. De algemene druk die er op de zorg is, ook in combinatie met andere virussen die nu rondgaan, is ook een mogelijke reden. Alleen dat is allemaal een beetje giswerk en daarom is het belangrijk dat dat goed wordt uitgezocht. Al die onderzoeken steunen wij, maar ik ben wel voorzichtig. We hebben er een debat over gehad met onder andere Forum voor Democratie en Van Haga en daar proef je een beetje dat zij erg vooruit lopen op dat het wel een gevolg moet zijn van vaccinaties. Daar ga ik gewoon niet in mee, omdat er vooralsnog geen bewijzen voor zijn dat vaccinatie en oversterfte iets met elkaar te maken hebben. Maar moet dat onderzocht worden? Jazeker! Ik bedoel als het wel zo is, dan hoor ik het ook graag, alleen ik wil niet vooraf al de conclusies vastleggen.”
Maar eigenlijk heeft het er ook wel de schijn van dat een aantal ambtsgenoten van je zich inlaten met desinformatie?
“En wat dat betreft ook een spel spelen dat wat mij betreft echt niet deugt. Zij maken geen onderscheid tussen correlatie en causaliteit. Ja, er is een correlatie tussen vaccinatie en sterfte, 80 tot 90% van de bevolking heeft een vaccinatie gehad, dus het overgrote deel van de mensen die op een bepaald moment dood gaat, heeft in het recente verleden een vaccinatie gehad. Maar dat zegt dus nog helemaal niets over causaliteit, over of het ook daadwerkelijk iets met elkaar te maken heeft. Er zijn maar heel weinig, slechts enkele, gevallen waarvan is vastgesteld dat er een mogelijk verband is tussen de vaccinatie en overlijden. Nog in het begin van corona heeft Lareb, de organisatie die dat heeft onderzocht, gezegd, er zijn vrouwen geweest die een hele specifieke vorm van trombose hebben gekregen, nadat ze het Astrazeneca vaccin hebben gehad en daar zijn enkele sterfgevallen mogelijk aan terug te leiden. Maar is er op kolossale schaal vaccinatieschade? Nee, die bewijzen zijn er gewoon niet. En als uit de onderzoeken naar de oversterfte blijkt dat er wel een verband is, dan hoor ik dat ook graag, maar ik erger me echt aan de manier waarop zij vooringenomen die discussie aangaan.”
In dat verband is ook Jaap van Dissel ten onrechte verdacht gemaakt. Het is toch wel een zorgelijke situatie denk ik, hoe een aantal ambtsgenoten erin staan. Sommige wetenschappers hebben daardoor zelfs beveiliging nodig.
“Dat ging over niet bestaande bankafschriften en nep bonnetjes en daar werd dan grif over getwitterd en geschreven. Als vervolgens blijkt dat het een grote hoax is, dan hoor je ze niet meer. Dat vind ik wel echt een gevaarlijk element, het gemak waarmee vervalste informatie daadwerkelijk gebruikt wordt om mensen verdacht te maken. Dat is heel schadelijk en juist ook omdat je weet dat een deel van de mensen die dit volgt daar toch in mee blijft gaan. Een beetje dat gevoel van waar rook is, is vuur. Terwijl er helemaal geen rook was, laat staan vuur. Iedereen mag politiek elke mening verkondigen, maar mensen aansporen om anderen te bedreigen, of met desinformatie mensen zwart maken en vals beschuldigen, terwijl je weet dat die mensen daardoor zware bedreigingen gaan krijgen, dat is gewoon volksvertegenwoordiger-onwaardig als je zo handelt. Ik bedoel, het is niet iets wat per ongeluk gebeurt, er wordt gewoon op gestuurd en dat is echt te gek voor woorden.”
Dan een ander onderwerp. De Nederlandse Zorgautoriteit mag van de Tweede Kamer geen persoonsgegevens verzamelen van ggz-patiënten. Jij was mede indiener van de motie met betrekking tot privacy gevoelige gegevens van zo’n 800.000 GZ patiënten. Kun je daar iets over vertellen?
“Daar zijn we nog over in discussie met de minister, want de NZA gaat nu uiteindelijk wel aan de slag met het verzamelen van data. Zij zeggen nu zelf dat het volgens de afspraken met de Autoriteit Persoonsgegevens is en dat de gegevens niet herleidbaar zijn tot het niveau van de individuele patiënt. Ik heb daar nog zo mijn bedenkingen bij, dus we hebben aan de minister gevraagd om ons te informeren over hoe precies die aangenomen motie wordt uitgevoerd en of het zo is dat de data die nu bij de NZA terechtkomt daadwerkelijk anoniem is. En als dat niet zo is, dan gaan we daarover opnieuw met de minister in debat, want wat ons betreft moet dat dus wel. Ik vind echt dat je, zeker als het om ggz-patiënten gaat, niet een databank kunt aanleggen, waarin op individueel niveau beschreven staat wat iemand wel of niet mankeert. Dat is veel te privacygevoelig en risicovol als het gaat om datalekken.”
Mijn laatste vraag, heb je nog een boodschap voor de lezers van dit interview?
“Ik ga natuurlijk over de zorg bij de SP en mijn boodschap is eigenlijk, wordt het niet eens tijd dat we een vuist gaan maken tegen het marktdenken waar we het eerder over hebben gehad? Ik merk een beetje dat eigenlijk iedereen helemaal ziek is van het systeem waarin je moet kiezen tussen verschillende zorgverzekeraars. We hebben een enorm circus aan verschillende aanbieders van verzekeringen, met eindeloze onderhandelingen tussen verzekeraars en zorgaanbieders, terwijl dat uiteindelijk de kwaliteit van de zorg helemaal niets helpt. Mijn oproep aan iedereen die het leest zou zijn, zorg nou dat je straks bij de verkiezingen op partijen gaat stemmen die van dit systeem af willen en die een vergaande vereenvoudiging willen, die voor democratisering van de zorg willen gaan. We moeten zorgen dat we afstappen van het marktdenken. Het blijkt dat bij sommige mensen toch het gevoel blijft bestaan dat marktwerking misschien wel leidt tot lagere kosten, maar mijn stelling is dus dat dat helemaal niet klopt en dat juist die marktwerking en het maken van winst in de zorg, de zorg alleen maar veel duurder maakt. Dus mijn oproep zou zijn, stop daarmee en stem in maart en ook later op partijen die ervan af willen.”