Mr. Durk Bootsma is (plv.) officier van justitie enkelvoudige zittingen, lid van de Commissie Feiten en Tarieven en de subcommissie standaardtenlasteleggingen feitgecodeerde feiten, portefeuillehouder Kwaliteit van beoordelen en lid van het Kwaliteitsoverleg Straf en daarnaast SSR-docent Wegenverkeersregelgeving. Actueel Nieuws vroeg hem in dit interview naar zijn werk en zijn kijk op het verkeersrecht.
Kunt u voor onze lezers iets vertellen over uzelf en over hoe u officier van justitie bij parket CVOM bent geworden?
“Ik ben Durk Bootsma, ik ben 50 jaar en heb rechten gestudeerd in Groningen, begin jaren 90. Na mijn studie, in 1998, ben ik begonnen bij justitie als gerechtssecretaris bij de rechtbank in Utrecht, in de strafsector, dus ik werd eigenlijk griffier op de strafzittingen. Zo ben ik in de wereld gerold van de strafzaken. Dat was natuurlijk niet helemaal toevallig, want al tijdens mijn studie bleek dat ik strafrecht het allerleukste vond, daar zat echt mijn passie en ik had ook al bedacht dat ik aan het werk wilde als rechterlijk ambtenaar. Dan kan je dus rechter worden of officier van justitie, maar er zijn verschillende wegen die daar naartoe leiden. Ik ben vijfenhalf jaar gerechtssecretaris geweest en toen heb ik de overstap gemaakt naar het Openbaar Ministerie, om daar parketsecretaris te worden. Dat heb ik eerst twee jaar lang in een meer algemene praktijk gedaan en vervolgens ben ik verkeerssecretaris geworden. Zowel voor wat betreft de inhoud alsook het beleid ben ik voor parket Utrecht 7 jaar bezig geweest met het verkeer en daar is dan ook mijn liefde voor het verkeersgebied ontstaan. In 2011 was het vervolgens heel logisch dat ik de overstap maakte naar parket CVOM, dat staat voor Parket Centrale Verwerking Openbaar Ministerie. Wij worden ook wel het verkeersparket genoemd, maar dat dekt niet helemaal de lading, want wij doen nog veel meer zaken en dan met name de overtredingen. Denk dan aan wildplassen, de kennelijke staat van dronkenschap, veel APV (Algemene plaatselijke verordening, waarin onder andere voorschriften staan op het gebied van de openbare orde en veiligheid, red.), maar ook zaken die met huisvuil te maken hebben, en – wat de afgelopen twee jaar natuurlijk veel in het nieuws is geweest – de Coronaboetezaken.
Daarna heb ik de mogelijkheid gehad om te solliciteren om officier van justitie enkelvoudige zittingen te worden. Deze functie, adjunct-officier van justitie, houdt in dat wij worden ingezet om zittingen te doen, maar niet voor alle taken van een officier van justitie ingezet kunnen worden. Op de zitting zijn we ovj, maar daarbuiten zou je ons eerder als parketsecretaris kunnen zien. Dit doe ik nu negen jaar.
Ik ben ook zittingsvertegenwoordiger geweest in Mulder-beroepszaken (Wet Administratieve Handhaving Verkeersvoorschriften, ook wel bekend als ‘Mulderwet’, hieronder vallen lichte verkeersovertredingen, red.), dat is eigenlijk ook een soort van officier van justitie, maar dan puur voor de eenvoudige verkeersovertredingen. Een zittingsvertegenwoordiger kom je tegen als je in beroep gaat tegen je Mulder beschikking en op de zitting bij de kantonrechter, maar dat is iemand die dan niet aangesproken wordt als officier van justitie en ook geen toga draagt. Dat is het verschil met de functie die ik nu uitoefen. Verder is verkeer eigenlijk een heel breed terrein. En naast verkeer werkt ons parket dus aan veel andere zaken die de leefbaarheid en openbare orde raken. Naast ons parket zijn er nog een heel aantal andere parketten die weer andere specialiteiten hebben, voor andere misdrijven bezig zijn.”
Wat houden die Coronaboetezaken precies in? Wat komt daar allemaal bij kijken?
“Dat is heel verschillend. Het kan gaan over onvoldoende afstand houden, de mondkapjesplicht in het ov, maar ook het overtreden van de avondklok die we natuurlijk gehad hebben vorig jaar.”
U gaf op uw Instagramaccount @mr._Durk al eens aan dat er relatief veel verkeersdoden zijn en dat u een steentje wilt bijdragen om dat terug te dringen. Heeft u nog meer drijfveren om uw functie te bekleden?
“De reden waarom ik rechterlijk ambtenaar wilde worden, is sowieso omdat ik het belangrijk vind om bij te dragen aan het algemeen belang. Ik wil niet optreden voor één particulier belang en dat is iets wat je als advocaat wel moet doen. Dat is eigenlijk een soort van basaal persoonskenmerk dat ik bij mezelf heb gevonden, waardoor dit voor mij een veel logischer plek is dan bijvoorbeeld de plek als officier van justitie. Dat wat mij in dit vak zo aanspreekt is dat ik kan bijdragen aan een veiliger Nederland, vooral in het verkeer. En dat klinkt misschien abstract, maar het leed dat ontstaat door verkeersovertredingen en verkeersmisdrijven is onmetelijk groot. Dus zou je kunnen zeggen, elke verkeersdode minder is een grote winst. We zien, en dat blijkt ook uit alle onderzoeken telkens weer, dat in heel veel dodelijke of in ieder geval zware ongevallen een te hoge snelheid een bepalende factor is geweest en dan niet alleen bij het ontstaan van het ongeval, maar ook voor de ernst van het ongeval. Ik geef cursus op het gebied van de wegenverkeersregelgeving en in die cursus heb ik een casus ingebracht, die gaat over een forse snelheidsovertreding. Dat was naar aanleiding van het feit dat ik heel veel overtredingen bij de kantonrechter in Eindhoven heb behandeld die hadden plaatsgevonden op een bepaalde provinciale weg in Brabant. Een dag nadat die casus voor het eerst op de cursus is behandeld vond er op diezelfde weg een fors ongeval plaats, waarbij 3 doden zijn gevallen en twee zwaargewonden. Dat maakt ook telkens weer de ernst van dit soort feiten duidelijk en het belang van handhaving in het verkeer op dit soort feiten en uiteraard ook de strafvervolging.”
Bij uw werk komen natuurlijk een aantal elementen kijken. Welke eigenschappen dient een goede officier van justitie te bezitten?
“Officieren van justitie zijn er inmiddels in vele soorten en maten en elk gebied of specialisme vraagt weer om andere combinaties van eigenschappen. Wat ik bij collega’s van mijn parket zie is dat ze snel kunnen schakelen, zowel in de aanpak als in de toon van benadering op zitting, want elke zaak of verdachte kan weer om iets anders vragen. Soms past het beter om meelevend te zijn en een andere keer juist om streng te zijn. En je zou het misschien niet bedenken bij onze zaken, maar eigenlijk leveren we op die manier maatwerk bij elke verdachte die op zitting komt.”
Doet u ook meervoudige strafkamerzaken?
“Nee, want zoals ik al zei, heb ik een benoeming als officier van justitie enkelvoudige zaken en daarom doe ik alleen zittingen bij politierechter en kantonrechter, oftewel de alleenzittende rechters.”
Is het vaak zo dat de verdachte een advocaat meeneemt naar zitting?
“Dat is niet altijd het geval en uiteraard zien we dat bij de verkeersmisdrijven wel vaker dan bij de overtredingen. Zaken waar wel veel advocaten bij betrokken worden, zijn de zaken waar iemand door een veel te hoge snelheid zijn rijbewijs heeft moeten inleveren. Dan staat er best wel veel op het spel, dus is er dan ook eerder reden om daar een advocaat bij te betrekken.”
Is het een bewuste keuze dat u kantonrechterzaken en de enkelvoudige zaken doet en niet de wat omvangrijkere verkeerszaken?
“Niet direct, nee, maar als ik officier van justitie voor de meervoudige strafkamer zou willen worden, dan moet ik daar wel een opleidingstraject voor volgen, daar kan ik niet zomaar voor solliciteren. Je moet ook niet vergeten, dat als je het hebt over dat soort zaken er altijd doden of zwaargewonden mee zijn gemoeid en dat zijn natuurlijk hele trieste zaken. Als je alleen maar dat soort zaken zou doen, denk ik dat je ook niet heel veel gelukkiger wordt van je werk.”
Het is dus niet echt uw ambitie om een opleidingstraject te volgen om bij meervoudige kamerzaken actief te zijn?
“Ambitie is misschien een groot woord, maar in het verleden ben ik er wel betrokken bij geweest als parketsecretaris. Ik zou wel graag ook meervoudige kamerzaken willen doen, maar niet alleen maar omdat ik dan ook die zware ongevallen kan doen.”
Welke potentiële veranderingen ziet u als haalbaar einddoel binnen uw functie?
“Ik heb eigenlijk geen einddoel voor ogen. In mijn werk ben ik vooral bezig met stapsgewijze verbeteringen, ik zie mezelf ook als een kwaliteitsofficier. Met het aantal jaren dat ik al bij parket CVOM werk heb ik enorme kennis opgebouwd, die gebruik ik niet alleen als docent bij de SSR, maar zet ik ook in om collega’s verder te helpen. Dat is iets wat mij aanspreekt in alle taken die ik heb en de manier waarop ik ze uitoefen. Ik word blij van het verder kunnen helpen van mijn collega’s en daar betrek ik ook de ketenpartners bij. Dat ook mensen buiten mijn parket vragen stellen over hoe ze verder moeten met een zaak, over hoe ze iets moeten aanpakken, of hoe het zit met wetgeving, of de feitgecodeerde afdoening (bepaalde overtredingen en misdrijven krijgen op het proces verbaal een zogenaamde feitcode mee, die het mogelijk maakt ze snel en geautomatiseerd af te handelen, red.), dat zijn dingen waarmee ik niet alleen als vraagbaak optreedt en op die manier help, maar ik zorg er ook voor dat er verbeteringen worden aangebracht. Ik doe dat bijvoorbeeld in mijn werk als lid van de commissie Feiten en Tarieven. Daar heb ik op Instagram ook iets over gepost. Ik heb bijvoorbeeld onlangs een voorstel gedaan om een bepaalde overtreding, in dit geval een misdrijf, klaar te maken voor feitgecodeerde afdoening. Dat maakt het met name voor politie, maar ook voor justitie, makkelijker om zo’n zaak goed te kunnen beoordelen en door de keten heen af te doen. Dat voorstel is inmiddels besproken in de commissie Feiten en Tarieven en aangenomen. Dus ik ben blij te melden dat ik daarmee weer een stapje heb kunnen zetten.”
U bent ook portefeuillehouder Kwaliteit van beoordelen, lid van het Kwaliteitsoverleg Straf en SSR docent wegenverkeerswetregelgeving. Hebben alle officieren van justitie zulke nevenactiviteiten?
“De meesten hebben wel een extra taak of portefeuille, maar ik ben wel een beetje een bijzonderheid wat dat betreft. Ik heb er wel meer dan gemiddeld en dat betekent ook dat ik minder zittingen doe dan de gemiddelde collega. Sommige collega’s doen twee of drie zittingen per week en ik doe er dan één of twee.”
Is het dan ook zo dat u daarvoor wordt gevraagd, of meldt u zich zelf aan?
“Het is een beetje zo gegroeid eigenlijk, ook omdat toen ik bij parket CVOM begon, die hele organisatie nog in opbouw was en ik me toen tegen allemaal dat soort dingen aan ging bemoeien. Dan wordt je al gauw gevraagd.”
We hebben het gehad over uw drijfveren en inhoudelijk over uw functie. U geeft aan dat verkeersongevallen drastische gevolgen kunnen hebben en dat verkeersveiligheid belangrijk is omdat iedereen veilig aan het verkeer moet kunnen deelnemen. Zijn er nog andere dingen die u bijvoorbeeld op Instagram graag wil overbrengen?
“Deze week ben ik 3 jaar actief op Instagram met @mr._Durk, Ik merkte dat ik het leuk vind om met mensen te delen wat ik doe en dat ik daarbij ook een stukje van mijn kennis kan overdragen. Vervolgens merkte ik dat daar positief op gereageerd wordt en dat ik ook op die manier via social media contact heb met ketenpartners. Ik heb tot nu toe echt als een plusje ervaren dat dit een hele mooie aanvulling is op zowel de inhoud als het gaat om het netwerk en de kennisoverdracht, maar ook om gewoon te laten zien wat je als officier van justitie doet. Veel mensen hebben daar ook niet echt een goed beeld bij, omdat ze daar gelukkig niet mee te maken hebben.”
Wat is volgens u het belangrijkste verschil in eigenschappen op het gebied van strafrecht tussen strafrechtadvocaten en officieren van justitie?
“Als strafrechtadvocaat moet je een drive hebben om elke verdachte tot zijn recht te laten komen. Dat klinkt wat verheven, maar je moet op zijn minst doordrongen zijn van het feit dat iedereen recht heeft op een goede verdediging. Ook als je je er niks bij kan voorstellen dat iemand ooit zoiets zou doen, dan nog heeft zo iemand gewoon recht op rechtsbijstand. Het staat notabene in de wet. Dat is iets wat ik ook onderschrijf. Alleen in de praktijk zie je dat in de strafrechtadvocatuur dat niet het enige is waar je het voor doet, want er moet ook geld verdiend worden. En dan gaan er dus ook nog andere elementen een rol spelen. Ik hoef mij niet druk te maken over het feit of ik wel genoeg cliënten heb om mijn praktijk overeind te houden, dus dat is al een andere insteek.
Verder ben ik als officier van justitie bezig met waarheidsvinding, zeker op de zitting, net als de rechter. Daarom zijn het ook allebei rechterlijke ambtenaarsfuncties. Terwijl je als advocaat voor een cliënt er niet op uit hoeft te zijn om precies de waarheid boven tafel te krijgen, je hebt juist de bedoeling om ervoor te zorgen dat het belang van je cliënt voorop staat. Als officier van justitie heb je meerdere belangen, je hebt ook nog het belang van het slachtoffer waar je naar moet kijken. Wij kijken overigens ook naar het belang van de verdachte. Heel veel verdachten komen niet met een advocaat, dan moeten we wel bedenken: wat zegt die verdachte nu eigenlijk, of wat wil hij zeggen? Moeten we dat opvatten als een juridisch verweer? Dan moeten we daar ook op reageren. Met dat soort dingen moet je als officier van justitie allemaal rekening houden en als advocaat zijn de omvang van je rol en je taken wat dat betreft beperkter en heb je daarom misschien ook andere kwaliteiten nodig. Ik vind het heel leuk om advocaten te volgen, ook via Instagram. Aan de ene kant denk ik dan: goh wat leuk, aan de andere kant ben ik blij dat ik die functie niet heb.”
Ziet u verschil van kwaliteit op zitting wat betreft advocaten die mensen meenemen?
“Wij doen best veel zittingen en dus is het onmiskenbaar dat je verschil in kwaliteit ziet. Soms gebeurt het wel eens dat bijvoorbeeld mensen die een bedrijf hebben hun huisadvocaat meenemen die ooit wel eens een strafrechtvak op de opleiding heeft gehad, maar daar verder nooit wat mee doet. Dat merk je dan al gauw.
En verder zien we dat in het verkeersstrafrecht de ontwikkelingen behoorlijk snel gaan. Dat komt door veranderende wetgeving, maar ook door jurisprudentie. En als je die zaken wilt doen als advocaat, dan zal je echt wel een investering in kennis moeten doen. Gelukkig zien we wel dat een aantal kantoren zich daar op heeft toegelegd.
Heeft u tot slot nog een boodschap voor de lezers van het interview?
“Mijn boodschap is: heb oog voor een ander in het verkeer. En verkeersregels zijn er niet voor niets, je eraan houden dat zou vanzelfsprekend moeten zijn, maar het wordt pas echt veilig als we rekening houden met de veiligheid van anderen in het verkeer.”