In onze serie vraaggesprekken met interessante en bijzondere mensen interviewden wij strafrechtadvocaat Cem Kekik. De heer Kekik heeft zich tijdens zijn studie toegelegd op het bestuderen van criminele en terroristische organisaties en verleent rechtsbijstand op zowel betalende als toevoegingsbasis, het zogenaamde pro deo. Wij praatten met hem over de actualiteit in strafrecht, zijn werkzaamheden als strafrechtadvocaat en de impact van de coronacrisis daarop.
Vorige week had u een voorgeleiding, is die een beetje goed afgelopen?
“Die voorgeleiding is niet helemaal goed afgelopen in de zin, dat mijn cliënt 14 dagen langer moet blijven zitten. Dat is jammer, maar in sommige grotere zaken kun je niet meteen bij de rechter commissaris al winnen. Wat mij betreft betekent dat, dat we aan de bak moeten.”
Bent u ook piket-advocaat, krijgt u zaken toegewezen?
“Ja, beide. Ik sta ook op de piketlijst, dus heb af en toe piketdienst. Dat houdt in dat mensen die worden aangehouden, tegen de politie zeggen, ik wil een advocaat. Ze krijgen dan iemand die dienst heeft toegewezen.”
Gaan civiele zaken soms ook via het piket, of gebeurt dat alleen in het strafrecht?
“Volgens mij gaan civiele zaken niet via piket, maar dat weet ik niet zeker, ik doe alleen strafzaken. Twee buren die ruzie hebben, die krijgen niet een piket advocaat, die moeten gewoon ergens naar een kantoor om hulp vragen.”
Krijgt een piketadvocaat alleen zwaardere feiten toegewezen?
“Ik doe zelf alleen strafpiket. Mensen die met de politie in aanraking komen en een advocaat willen, die krijgen dan de advocaat van de piketdienst toegewezen. De zwaarte van de feiten is daarop niet van invloed.”
Kom het ook wel eens voor dat mensen geen advocaat willen en er dan ook geen krijgen?
“Dat kan, ja. Sommigen mensen zeggen in eerste instantie geen advocaat nodig te hebben en die krijgen ze dan ook niet. Als ze vervolgens na 9 uur in verzekering worden gesteld, krijgen ze wel automatisch een advocaat toegewezen. Er zijn ook mensen die zeggen, doe mij maar Stijn Franken. Ik weet niet of die dan zelf komt, maar het is dus wel mogelijk zelf een advocaat te kiezen.”
Welk soort zaken vindt u nou interessant om bij te staan?
“Ik doe vooral geweldszaken, dat kan van eenvoudige mishandeling tot moord gaan. Daarnaast doe ik drugsgerelateerde zaken en witwassen.”
Wat is voor u het mooiste van uw vak?
“Het mooiste van mijn vak, dat is een moeilijke vraag! Als iemand anders mij dat morgen vraagt, dan zou ik misschien zelfs weer iets anders zeggen. Wat ik heel mooi vind, dat is, als ik erin ben geslaagd iets wat mijn cliënt wilde vertellen zo te vertalen in juridische taal, dat de rechtbank het ook zo begrijpt als mijn cliënt het bedoelde. Ik zeg niet dat de rechtbank het anders verkeerd heeft gedaan, door het verkeerd te begrijpen. Maar die vertaling te maken, dat een cliënt eigenlijk iets wil zeggen, wat misschien een juridisch verweer moet zijn, maar wat er niet echt goed uitkomt, dat ik dat dan juridisch vertaal voor hem en dat hij daarmee dan wordt vrijgesproken of iets dergelijks, dat vind ik wel het mooiste, want dat is mijn toevoeging aan het proces. Als iemand voor de rechter moet komen, is de advocaat er alleen maar, omdat diegene de wet niet kent en hulp nodig heeft. Als ik die hulp goed kan geven, dan wordt ik wel blij.”
Wordt er naar uw mening over het algemeen goed naar uw argumenten geluisterd, of vind u dat dat nog wel beter zou kunnen?
“Ik denk dat er goed naar advocaten wordt geluisterd. Dat betekent niet dat ik altijd gelijk krijg, vaak niet! Maar dat ik niet gelijk krijg, dat betekent niet dat er niet naar me is geluisterd. Dus advocaten die zeggen, nou ja, “ze luisteren niet naar me”… Ik weet niet wat je hebt gezegd tegen de rechter, maar waarschijnlijk luisteren ze wel, alleen zijn ze het niet met je eens. Dat zijn ook twee verschillende dingen. Ik heb daar niet zoveel frustratie bij eigenlijk.”
U vindt dus eigenlijk het openbaar ministerie, het Nederlandse beleid, wel redelijk?
“Kijk, het openbaar ministerie doet wel eens dingen waarvan ik vind dat dat gek, of niet goed is, of waar ik het niet mee eens ben, maar het openbaar ministerie hoeft natuurlijk niet per se naar mij te luisteren. In het kader van het opportuniteitsbeginsel bepalen zij zelf wie ze vervolgen. Wat het gevolg moet zijn van die vervolging, daarin mag ik iets inbrengen. En de rechter luistert wel naar advocaten, denk ik.”
Zit er veel verschil tussen jeugdrecht en normale rechtspraak?
“Ik doe niet zoveel jeugdzaken, maar ja, in jeugdstrafrecht wordt het spel niet op z’n scherpst gespeeld, omdat je te maken hebt met jeugdigen, kwetsbare mensen. Je hebt “ik beroep me op mijn zwijgrecht”, dat is niet goed, en zeker niet als het bewijs er heel dik bovenop ligt. Daar moet je voorzichtig mee zijn.”
Is het dan ook zo dat een advocaat zo’n jongere vaker bezoekt omdat hij in hechtenis zit?
“Ik denk wel dat dat zo is. Als ik een jongere bijsta, dan bezoek ik die wel iets vaker, ja. Zo een keer per 2 à 3 weken. En dan zitten ze meestal een kwestie van maanden.”
Welk soort zaken heeft u nu vooral?
“Gewelds- en drugsdelicten, ook wel winkeldiefstallen.”
Sinds de start van de coronacrisis in februari/maart is er door alle maatregelen veel veranderd, heeft dat ook op uw week en werkdag invloed gehad?
“Ja, ik heb zelfs collega’s gesproken die een paar maanden lang geen nieuwe zaken kregen. De politie kan natuurlijk ook niet meer met z’n twintigen in een ruimte zitten rechercheren. Dus grote zaken die op stapel stonden zijn uitgesteld, althans de aanhoudingen daarin. Niet iedereen wordt aangehouden, alleen mensen die worden verdacht van ernstige feiten. Dus er is minder werk. De rechtbanken zijn gesloten geweest. Alle kleine zaken die zouden worden behandeld, werden uitgesteld. En als een zaak niet dient, dan verdien je ook niks. Dus er zijn advocaten die dan op de agenda alles weg zien vallen.”
Kosten gaan natuurlijk wel gewoon door, sommigen hebben een secretaresse, een kantoor, een hypotheek, boodschappen, allerlei vaste lasten. Sommige advocaten zullen daarvoor wel een buffer hebben waarschijnlijk, maar andere misschien iets minder omdat ze net begonnen zijn. Heeft u zelf ook last gehad van omzetverlies, de afgelopen maanden?
“Ik moet eerlijk zeggen, ik heb daar zelf gelukkig niet zoveel last van gehad. Ik heb ook een paar van die coronazaken gedaan, die in de media zijn geweest. Dat is dan meteen een heleboel stress en werk ineens. Als er geen corona was geweest, waren die coronazaken er ook niet, dus voor mij komt dat er extra bij. Grote zaken, die gingen sowieso wel door, want een moordzaak bijvoorbeeld, die moet om de drie maanden op de zitting komen. Je krijgt nieuwe mappen vol met informatie van de politie en daar moet jij weer iets van vinden. Dus ik moest gewoon lezen, werken, schrijven, verzoeken indienen. Ik moet eerlijk zeggen dat ik ook veel werk weg heb kunnen werken tijdens de crisis.”
Gaat de communicatie met de cliënten ook wat lastiger, omdat u ze misschien niet zo gemakkelijk kunt bezoeken?
“Ja, dat was wel iets moeilijker. Maar ik moet wel zeggen, ik heb een goede band met ze, al is dat misschien een beetje gek om te zeggen. We hebben een soort vertrouwensrelatie. Als ik zeg dat ik helaas deze week verhinderd ben, dan zeggen ze, ‘maakt niet uit, ik weet dat je het druk hebt. Als je dan maar volgende week komt’. Ze willen, als je er bent, dat je aandacht voor ze hebt.”
Komt het wel eens voor dat u een zaak weigert als u geen klik met de cliënt heeft?
“Dat doe ik eigenlijk niet zo vaak. Meestal word ik benaderd als zij die klik wel voelen en voel ik die klik dan ook wel, professioneel. Vaak komen cliënten ook via via bij mij terecht en weten ze al hoe ik werk en hoe ik ben, dus dan loopt het ook wel goed. Ik heb gelukkig nog nooit hoeven zeggen, ‘ga jij maar weg, want het werkt niet meer’. Gelukkig!”
Sommige advocaten doen bijvoorbeeld geen zedenzaken of staan geen kroongetuigen bij. Weigert u wel eens zaken op principiële gronden?
“Inhoudelijk zijn er zaken die ik niet doe, ik doe inderdaad geen kroongetuigen. Nou moet ik wel zeggen dat ik ook nooit het verzoek heb gehad om die te doen, maar misschien is dat verzoek er nooit gekomen omdat ze weten dat ik dat niet doe. En daarnaast doe ik ook geen zedenzaken, dat is gewoon principieel. Ik weet dat er advocaten zijn die zeggen, ‘dat begrijp ik niet zo goed’. Maar dan denk ik, bemoei jij je met je eigen zaken, dan doe jij ze toch lekker wel. Waarom heb je een waardeoordeel over dat ik denk dat ik dat niet moet doen?”
Ik kan me ook wel voorstellen dat sommige zaken je als persoon gewoon te veel raken, of dat je er niet echt objectief in kunt staan. Is dat bij u ook zo?
“Ik sta er denk ik een beetje gekleurd in, in dat soort zaken.”
Dus u heeft zedenzaken ook nooit echt gedaan?
“Jawel, ik heb ze wel gedaan, in het begin van mijn carrière. Toen moest dat van de baas, zulke zaken kwamen dan binnen bij kantoor en die deed je dan gewoon. Maar vanaf het moment dat ik zelf bepaal wat ik doe, doe ik dat niet meer.”
Waarom heeft u voor de studie rechten gekozen en niet voor bijvoorbeeld geneeskunde?
“Dat is een goede vraag!”
Tijdens interviews wordt u wel eens gevraagd waarom u niet voor een muzikale carrière heeft gekozen, er worden vaak vragen gesteld over muziek of over uw familie, maar niet echt over waarom het nou strafrechtadvocaat is geworden.
“Af en toe wordt dat wel eens gevraagd en volgens mij heb ik er ook al wel eens eerder antwoord op gegeven, voor Tubantia geloof ik. Ik wil daar wel iets over zeggen. Volgens mij was mijn antwoord, ik heb te veel Al Pacino films gezien en daardoor ben ik geprikkeld, getriggerd. Het is heel gek, volgens mij is Al Pacino nog niet eens zo heel vaak advocaat in dat soort films, maar de speeches, het pleiten, het woordkunstenaarschap, dat vond ik heel aantrekkelijk. Ik dacht van wauw, dat is toch geweldig, dat je aan een verhaal begint, eigenlijk achter staat en in dat verhaal, die film of wat dan ook, neem je dan iemand mee, en aan het eind denkt die persoon, de toehoorder, ja hij heeft gelijk! Dat spreekt mij aan, als je dat zou kunnen.”
U heeft ook bij Bordewijk advocaten gewerkt, wat was de belangrijkste reden om voor uzelf te beginnen?
“De belangrijkste reden om voor mezelf te beginnen was eigenlijk de vrijheid. Ik had een jong gezin – inmiddels zijn er meer kinderen – en ik wilde alles daarin zelf kunnen bepalen. Ik wilde altijd op een bepaald tijdstip thuis kunnen zijn bijvoorbeeld, of ’s ochtends later beginnen en ’s avonds gewoon wat langer doorgaan. Ik wilde gewoon die vrijheid en niet de belasting voelen, van je bent werknemer en je moet van 9 tot half 6 op kantoor zijn. Niet dat de baas daar misschien heel streng op was, maar alles bij elkaar ben je veel vrijer als je je eigen kantoor hebt. En je kunt ook zeggen, ik doe het iets rustiger aan.”
Is het lastig om als advocaat na je studie voor jezelf te beginnen, is daarvoor direct een vaste cliëntenkring nodig?
“Ik zou mensen niet aanraden om meteen na je studie een eigen kantoor te beginnen. Het is voor mij heel verstandig gebleken om ergens de kunst te leren en in de praktijk is het toch anders dan uit de boeken. Leer het eerst in de praktijk, kijk goed om je heen, neem alles in je op en dan kun je later wel zelf bedenken wat je over wilt nemen en wat je anders zou willen doen. Onder de vleugels van een ervaren advocaat bouw je ook je eigen kring op. Je krijgt cliënten uit de piketdienst die je aan je gaat binden, die niet per se voor de baas kwamen. Als je het dan goed doet, dan kun je die houden, dan zijn ze blij met je en blijven ze bij je. Dat is hartstikke leuk.”
Sommige advocaten gaan hun cliënten bezoeken in het buitenland, ze pakken het vliegtuig en gaan naar een cliënt op locatie. In interviews lees je ook wel dat ze voortvluchtigen opzoeken. Nu zal een voortvluchtige niet zo snel in het centrum van Amsterdam op het terras zitten, dus dat zal dan wel in verre landen zijn. Hoe staat u daar in, om in het buitenland bij een cliënt op bezoek te gaan?
“Ik kan me wel voorstellen dat het nodig is, maar ik heb zelf nog nooit een cliënt in het buitenland hoeven bezoeken. Ik kan het me heel goed voorstellen, ik vind het niet verkeerd dat dat gebeurt en ook niet zo gek, dat je dingen niet via de telefoon kunt bespreken, maar elkaar gewoon even moet spreken. Misschien moet hij eerst wat dingen aan zijn advocaat vertellen, want hij is onschuldig, hij weet dat de politie hem zoekt. Ik zeg hem, maar het kan natuurlijk ook een haar zijn. Dat je dan eerst wat dingen op de rails moet zetten, dat zou best kunnen.”
Voor wat betreft het Marengo proces, dat nu zoveel in de media komt: Mensen hebben recht op een eerlijk proces, maar dat ze bij het openbaar ministerie advocaten gaan achtervolgen, dat vond ik wel een beetje vreemd. Wat vindt u daarvan?
“Nou, daar vind ik wel iets van. Ik vind dat niet goed en het argument van justitie was dat die man geen cliënt was van het kantoor van die advocaten. De vraag is dan, waarom, als het OM niet had gedacht dat die advocaten met Taghi gingen werken, waarom volg je ze dan? Je volgt ze juist omdat jij denkt dat zij zich in verbinding gaan stellen met Taghi, een advocaat en een burger. Je weet niet, of hij wel of geen cliënt is. Ik heb cliënten die ook een andere advocaat erbij hebben. Als een andere advocaat naar die cliënt gaat, kun je dus niet zeggen, ‘Kekik is zijn advocaat al, dus die ander kunnen we wel volgen’. Dat is onzin, want je volgt die advocaat alleen maar omdat hij juist daarheen gaat en dat mag dus niet. Als een advocaat en een burger zich met elkaar verbinden, of het nou telefonisch is of fysiek, dan is dat op basis van werk voor die advocaat. Zeker als het twee advocaten zijn, dan is het zeker geen privékwestie. Dat wisten zij ook wel. Dus dat argument, ik vind het jammer dat ik dat nergens heb gehoord, maar dat is wat mij betreft een onzinnig argument.”
Advocaten die worden beschuldigd van lekken, zulke beschuldigingen komen niet vaak voor. Soms krijgen advocaten van officieren van justitie wel de kritiek, dat het niet klopt wat ze zeggen. Officieren van justitie of rechters hebben ook wel eens een mening over bepaalde advocaten, die ze dan ook via persberichten van het OM naar buiten brengen, maar ik vond het wel opvallend dat de deken de advocaten die van lekken werden beschuldigd niet heeft geschorst of geschrapt. Want je zou denken dat als er bewijs is dat die advocaten Redouan Taghi hebben geholpen, dat de deken dan ook iets zou doen. Maar ze zijn allemaal nog steeds advocaat, dat vind ik wel een aparte zaak!
“Het is nog in onderzoek. Ik heb me wel afgevraagd, maar dat is al vaker gezegd, wat is het doel van dat proces verbaal van wat is het, 67 pagina’s, ik heb geen idee hoeveel. Wat is het doel, wat is de bedoeling daarvan? Advocaten hebben gelekt naar de groep van Taghi, zoek dat eerst uit, vraag het eerst aan de deken. Is de bedoeling te zeggen dat die advocaten hun carriere stuk moet, of is de bedoeling dat ze zeggen dat Taghi een zwaardere straf moet krijgen omdat die advocaten iets fout hebben gedaan? Wat is de bedoeling, wat is de toegevoegde waarde voor het OM? Met betrekking tot de vragen die worden beantwoord door de rechtbank, van 348/350 zeggen wij dan: Is alles rechtmatig en goed gegaan, is er een bevoegdheid van de rechtbank, welke straf moet hij krijgen? Helpt dit proces verbaal bij het beantwoorden van die vragen? Volgens mij niet, volgens mij is er een ander doel.”
Komt dat vaker voor, dat er een ander doel is?
“Bij het OM? Dat weet ik niet, maar over dit punt, het moet wel een ander doel zijn. Ik weet het niet, ik heb dat stuk niet gelezen hoor, integraal. En ik weet ook niet waar het binnen het hele dossier past.”
Wat zou er volgens u binnen het rechtssysteem anders moeten? Wat zou u, als u minister van justitie zou zijn, willen veranderen?
“Over de vergoeding: er zijn verrichtingen die niet worden vergoed binnen een strafzaak in toevoegingszaken. Dat vind ik een beetje gek. Je bent toegevoegd aan een zaak, je moet sommige dingen dus ook doen. Zo gebeurt het bijvoorbeeld, dat je voor de rechter moet verschijnen omdat iemand zich niet houdt aan de schorsingsvoorwaarden. Die is buiten, hij doe iets wat niet mag, moet daarom weer naar binnen en dat moet voor de rechter gebeuren. Je móet verschijnen, je moet je agenda schoonvegen. Je krijgt alleen niks betaald daarvoor, dat is een beetje gek. Dat soort dingen, ik begrijp wel dat het ten koste gaat van andere dingen als ze wel worden betaald, maar dat moet dan maar. Advocaten hebben het gevoel dat dat niet helemaal goed is. Dat zou ik wel anders hebben gedaan.”
Wat vind u van de plannen, deels zijn ze denk ik al doorgevoerd, om te bezuinigen op de raad van rechtsbijstand. Er gingen geluiden op dat advocaten die op toevoeging procedeerden er te veel aan over hielden, maar ik heb niet het idee dat u zich daar in kunt vinden?
“Ik snap wel dat sommige dingen echt wel worden onderbetaald. Voor sommige vergoedingen kun je bepaalde dingen niet doen. Verlieslatend heet dat dan, maar je kunt je cliënt ook niet in de steek laten. Laten we eerlijk zijn, je wilt de cliënt ook behouden, dus je moet wel leveren. Dat betekent alleen soms dat ik voor niks op de fiets stap en verregend aankom bij een zitting, de zitting voor niks doe en weer terug naar huis moet. En dat is gewoon een vervelend gevoel.”
Is het u ook wel eens gebeurd dat iemand bijvoorbeeld een jaar cel kreeg, waarvan u zelf heilig overtuigd was dat die cliënt het niet gedaan had? U was er zelf natuurlijk niet bij, u kunt het nooit helemaal weten, maar heeft u wel eens gedacht, diegene heeft in ieder geval geen eerlijk proces gehad?
“Ik wil niet zeggen dat iemand een jaar heeft gekregen, terwijl hij niks had moeten krijgen. Maar ik heb dat wel eens meegemaakt, dat ik dacht dat heeft deze persoon niet gedaan.”
En heeft u ook wel eens een herzieningsverzoek gedaan? Dat gebeurt ook nog wel eens, dat iemand echt een novum en een heilige overtuiging heeft.
“Dat novum kan pas als je alles hebt uitgeput en daarna tot nieuwe dingen komt. Dat was niet het geval, er kwamen geen nieuwe dingen na de uitspraak aan het licht. Ik wist alles daarvoor al, maar diegene had vrijgesproken moeten worden. Dat is niet gebeurd, maar door strategische overwegingen hebben we het hoger beroep ook niet doorgezet. Dat gebeurt dus soms ja, en dat frustreert dan wel.”
Maar u heeft dus zelf nog nooit een herzieningsverzoek gedaan? Je ziet dat wel eens in kleine zaken, zoals bijvoorbeeld verkeersdelicten. Niet alle uitspraken worden gepubliceerd natuurlijk.
“Ja, in een kleine zaak heb ik dat wel eens gedaan. Bij mij is een verzoek 2 keer afgewezen en dat werd dan gepubliceerd. Dat ik dacht, moet dat nou? Maar ja, misschien wil de Hoge Raad dan een punt maken. Het zij zo.”
Heeft u tot slot nog een boodschap aan de lezers?
“Ik denk dat het goed is wat jij doet, ik hoop dat je succes gaat hebben! Want: wees nieuwsgierig en neem informatie tot je voordat je een hard oordeel velt. Wees nieuwsgierig en blijf nieuwsgierig. Daarvoor zijn journalisten nodig, om steeds weer geïnformeerd te worden. Mijn motto is sinds mijn puberteit; niets is wat het lijkt en daarom vind ik het belangrijk voor mezelf om scherp te blijven. Dus steeds weer, ook al heb ik een standpunt vast in mijn hoofd zitten, nieuwe visies, standpunten tot me nemen. Daar wordt je denk ik alleen maar beter van.”